Πρότυπα μετανάστευσης μεταλλουργών (1710)
«… οι Γκιουμισχανελίδες Χριστιανοί ματεντζίδες, οι επαρχιώται της αυτού αρχιεπισκοπής, πάλαι μεν και εξ αρχαίων χρόνων έχοντες επιτήδευμα οικείον, του μετέρχεσθαι την μεταλλικήν τέχνην επορεύοντο όπου ήσαν τα μαδένια ομού μετά του βασιλικού εμίνη του Γκιουμουσχανέ εις αναζήτησιν του ασημοχώματος, απήρχετο δε εκείσε και η αυτού θεοφιλία (ο μητροπολίτης Χαλδίας) και επεσκέπτετο αυτούς ως αρχιερεύς και ποιμήν αυτών πνευματικός και προστάτης… αλλά και άλλοτε, όταν απήρχοντο οι αυτοί Γκιουμισχανελίδες και επαρχιώται αυτού Χριστιανοί μετά των οσπιτίων αυτών εις έτερα βασιλικά ματένια και διέτριβον ικανόν καιρόν δουλεύοντες και εργαζόμενοι την τέχνην αυτών…».
Κανδηλάπτης, Γ., «Συμβολή εις την μελέτην περί της μητροπόλεως Χαλδίας», Αρχείον Πόντου 14 (1949), σελ. 49.