| |
|
|
|
|
Συλλογή Λαογραφικού και Γλωσσικού Υλικού στον Πόντο |
Συγγραφή : Σαπκίδη Όλγα (8/11/2002) |
Για παραπομπή: Σαπκίδη Όλγα, «Συλλογή Λαογραφικού και Γλωσσικού Υλικού στον Πόντο», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=6258> |
|
|
|
|---|
Παραθέματα
|
| |
Έκκληση υπέρ των ετεροχθόνων Ελλήνων της Ανατολής
«Αφότου όμως η σκολία πολιτική διέγραψεν όρια Ελλάδος και οι Έλληνες διεκρίθησαν εις τους εντός και εκτός της Ελλάδος […], περί των λοιπών Ελλήνων των απανταχού της Ασίας διεσπαρμένων, των μόνων επαιτούντων και μόνον γυμνότητα δεικνυόντων, […] ουδεμία μέχρι τούδε εγένετο μέριμνα. […] Και όρια διεγείραντες ημίν και αυτοίς, ως ετερόχθονας και ετερoφύλους αποκλείουσιν; Εξευρωπαΐσθημεν λοιπόν μέχρις ονύχων και τους εν μέσω της βαρβάρου Ασίας ομογενείς, ως αγροίκους και σκληρά και ανάγωγα έχοντας τα ήθη και την δίαιταν καταφρονούμεν; […] Εισδύετε εν αυτή τη Ανατολή, ουδείς ο κωλύσων ημάς. […] Εξετάσατε παν το εν ημίν. Ιδού αποκαλυπτόμεθα, ιδού εμπιστευόμεθα εις υμάς. Τα προϊόντα, όσα η χώρα ημών κρύπτει, τους πόρους όσους έχομεν. Λάβετε πάντα, κερδαίνετε υμείς, αφέντες ημίν ό,τι ημάς αρέσκει. Αλλ’ αντί τούτων, ανθ’ ων παρ’ ημών λαμβάνετε, μετάδοτε ων στερούμεθα. Αντί του πλούτου και της ευημερίας και των άλλων ωφελημάτων, ων καρπούσθε, προσφέρετε ημίν παιδείαν, ην ποθούντες δεν έχομεν τα μέσα και την γνώσιν πώς να απολαύσωμεν, την γλώσσαν, ην στερούμεθα, πολιτισμόν, ου χρήζομεν».
Tριανταφυλλίδης, Π., Η εν Πόντω ελληνική Φυλή, ήτοι τα Ποντικά (Αθήνα 1866), επιλογή από τα προλεγόμενα, σελ. ε'-θ'.
Η διάσωση ιστορικών ασμάτων για την άλωση της Τραπεζούντας από τους Οθωμανούς
«Προ είκοσι και πλέον ετών […] ιστορικά τινά άσματα εν ταις ευθυμίαις αδόμενα ακούσας, και νύξιν τινά εκ τούτων λαβών, ηρεύνησα τας κατά την άλωσιν της Τραπεζούντος παραδόσεις, όσαι, την παμφάγον του πανδαμάτορος χρόνου διαφυγούσαι γαστέρα, διετηρούντο ακόμη εις την μνήμην και ελέγοντο υπό εσχατογήρων αγροτών, εις ας όμως ουδείς προσείχε πλέον. Και ένθεν μεν εννοήσας οποίαν την ιστορικήν αξίαν τα διασωθέντα ταύτα έχουσι μνημεία, καθ’ όσον η ιστορία ημών, και μάλιστα της Ποντικής, κατά γε την περίοδον ταύτην είναι λίαν σκοτεινή, και διά τούτο πάσα περί τούτους χρόνους είδησις, έστω και αμυδρά, δεν είναι απορριπτέα διότι εκ της κατά τόπων συλλογής πάντων τούτων η του όλου έθνους απαρτίζεται ιστορία. Ένθεν δε φοβηθείς, μήπως τα μεν άσματα καταποθώσιν υπό των ερωτύλων της νεωτέρας ποιήσεως ασμάτων, άτινα ο επελθών επείσακτος έφερε μεθ’ εαυτού πολιτισμός, ο του αρχαίου ημών κατακλώσας βίον, αι δε παραδόσεις παραδοθώσιν εις λήθην, υποστάσαι ό,τι πολλού λόγου άξια άλλα συμβάντα, εξαλειφθέντα εκ της μνήμης και συνεπαγάγοντα την λήθην των εν ταύταις διασωθέντων ιστορικών γεγονότων […]».
Τριανταφυλλίδης, Π., Οι Φυγάδες, δράμα μετά μακρών προλεγομένων περί Πόντου (Αθήναι 1870), σελ. 1-2.
Έμμετρο ιστορικό άσμα από τον Πόντο
«Ακρίτας κάστρον έκτιζεν κι’ Ακρίτας περιβόλιν ’ς έναν ομάλ, ’ς έναν λιβάδ’, ’ς έναν ’πιδέξιον τόπον όσα του κόσμου τα φυτά, εκεί φέρ’ και φυτεύει, κι’ όσα του κόσμου τ’ αμπελιά, εκεί φέρ’ κι’ αμπελώνες κι’ όσα του κόσμου τα νερά, εκεί φέρ’ κι’ αυλακώνει κι’ όσα του κόσμου τα πουλιά, εκεί πάει και φωλεύουν. Πάντα κελαΐδναν κ’ έλεγαν πάντα να ζει Ακρίτας, κι’ έναν πούρνον πυρνίτζικον και κερεκήν ημέραν ατά κελαΐδναν κ’ έλεγαν "αύρ’ αποθάν’ Ακρίτας". Ακούσ’, ακούσ’, Ακρίτα μου κι’ άξιο μου παληκάριν ακούσ’ ντο λένε τα πουλιά, ακούσ’ ντο κελαϊδούνε. Ατά μικρά πουλόπαν είν’, κ’ εξέρ να κελαϊδούνε. Φέρο με την σαΐτα μου, ντο σύρ’ εξήντα πέντε και τ’ όλον το μικρότερον ντο σύρ’ πενήντα πέντε, ας πάγω και να κυνηγώ και στα κυνηγοτόπια, κι’ αν εύρισκω να κυνηγώ, εγώ κι’ θ’ αποθάνω κι’ αν κ’ εύρισκω να κυνηγώ, εγώ θε ν’ αποθάνω. Κυνήγεσεν, κυνήγεσεν, πουθέν κυνήγιν κ’ ηύρεν, Ο Χάρον τον επέντεσεν απάν στο σταυροδρόμιν. Χάρε ντο έχεις μετ’ εμέν, κι’ ούπαν πάγ’ ακλουθάς με, κι’ αν κάθωμαι συγκάθεσαι, κι’ αν πορπατ’ ακλουθάς με, κι’ αν κείμαι ν’ αποκοιμηθώ, γίνεσαι μαξιλάριν; Έλα Χάρ’, ας παλαίβομεν στο χάλκινον τ’ αλώνιν, Χάρε, και αν νικάς με συ, να πέρς’ και την ψυχήν μου, Χάρε, και αν νικώ σ’ εγώ, να χαίρομαι τον κόσμον. Επάλαιψεν, επάλαιψεν κι’ ο Χάρον κ’ ενικέθεν. Έμπα καλή και στρώσο με θανατικόν κρεβάτι, Βάλε ανθιά παπλώματα και μουσκομαξιλάρια, κ’ έβγα και τέρνε κάλη μου, ντο λένε οι γειτόνοι. Ένας θα πέρ’ τον μάϊδο σου και την παλλικαρότες, κι ο γέρων ο σαπόγερων λέγει θα πέρ’ την κάλη σ’».
Τριανταφυλλίδης, Π., Οι Φυγάδες, δράμα μετά μακρών προλεγομένων περί Πόντου (Αθήναι 1870), σελ. 50.
Το προφίλ των συλλέκτών λαογραφικού και γλωσσικού υλικού από τον Πόντο
«Οι εκδότες και οι κυριότεροι συνεργάτες των εντύπων του Πόντου προέρχονταν από το ανώτατο εκπαιδευτικό προσωπικό των εκπαιδευτηρίων του Πόντου όπως το Φροντιστήριο Τραπεζούντας. Οι ανταποκριτές και οι συνεργάτες στις διάφορες πόλεις ήταν δάσκαλοι, έμποροι, πολιτικοί κλπ. […] Τα έντυπα γράφονταν στην καθαρεύουσα. Η ποντιακή χρησιμοποιούνταν μόνο όταν δημοσιεύονταν ποιήματα, δημοτικά τραγούδια, ανέκδοτα, εκφράσεις καθώς και διάφορα κείμενα μέσα σε εισαγωγικά, όταν ήταν αναγκαία για την καλύτερη κατανόηση των χαρακτήρων».
Αγτζίδης, Β., «Ο ελληνικός τύπος στον Εύξεινο Πόντο (19ος-20ός αιώνας)», Ιστορικά 24-25 (Ιούνιος-Δεκέμβριος 1996), σελ. 273.
|
|---|
| |
|
|
|
|