Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Γιαγιάκιοϊ

Συγγραφή : Πίγκου Ευαγγελία (17/9/2001)

Για παραπομπή: Πίγκου Ευαγγελία, «Γιαγιάκιοϊ», 2001,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=12043>
Γιαγιάκιοϊ (31/7/2009 v.1) Yayaköy - προς ανάθεση 
 

1. Ανθρωπογεωγραφία

Το χωριό Γιαγιάκιοϊ (Yayaköy), ή αλλιώς Γιαγιά,1 βρισκόταν στην περιοχή της Αιολίδας, βόρεια των Κυδωνιών και νότια του Γκιομέτς (Gömeç). Αρχικά υπαγόταν στο καϊμακαμλίκι Αρμουτλί-οβασί, στο μουτεσαριφλίκι Μπαλούκεσερ και στο βιλαέτι Προύσας.2 Την περίοδο πριν από τη Μικρασιατική Καταστροφή ανήκε στο δήμο Κισθήνης (Αρμούτ-Οβά).3

Το Γιαγιάκιοϊ ήταν μεικτό χωριό με ελληνόφωνους ορθόδοξους και τουρκόφωνους μουσουλμάνους κατοίκους. Το 1900 είχε συνολικά 100 έως 150 οικογένειες με 500 κατοίκους, από τους οποίους το ένα τέταρτο ήταν ορθόδοξοι και οι υπόλοιποι μουσουλμάνοι, όλοι Οθωμανοί υπήκοοι.4 Σε στατιστική του 1905 εμφανίζεται να έχει, μαζί όμως με το γειτονικό χωριό Γκιομέτς, 950 ορθόδοξους και 1.300 μουσουλμάνους κατοίκους.5 Ο ορθόδοξος πληθυσμός του εκδιώχτηκε από το χωριό κατά τις μετατοπίσεις πληθυσμού που έλαβαν χώρα στον κόλπο του Αδραμυττίου μετά τους Βαλκανικούς πολέμους (1914). Ο αριθμός των μετατοπισθέντων από το Γιαγιάκιοϊ, σύμφωνα με στοιχεία του Υπουργείου Εξωτερικών, έφτανε τους 700.6 Όπως και οι υπόλοιποι ορθόδοξοι που αναγκάστηκαν να μεταναστεύσουν, επέστρεψαν στο χωριό τους το 1919, μετά την ήττα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και την απόβαση ελληνικών δυνάμεων στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας. Λίγο πριν από το 1922 είχε 1.600 συνολικά κατοίκους, από τους οποίους οι 600 ήταν ορθόδοξοι και οι υπόλοιποι μουσουλμάνοι.7

2. Εκκλησία – Εκπαίδευση

Εκκλησιαστικά ανήκε στη δικαιοδοσία της μητρόπολης Εφέσου μέχρι το 1908, οπότε και υπήχθη στη νεοσύστατη μητρόπολη Κυδωνιών, η οποία αποσπάστηκε τότε (22/4/1908) από την πρώτη και αποτέλεσε ξεχωριστή μητρόπολη. Ο ενοριακός ναός του οικισμού ήταν αφιερωμένος στη μνήμη των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης. Χτίστηκε στην αρχική του φάση γύρω στα 1840, αλλά ανακαινίστηκε πλήρως γύρω στα 1900.8 Στην απογραφή του 1905 έχει –μαζί με το Γκιομέτς– μία εκκλησία με έναν ιερέα και ένα διτάξιο αρρεναγωγείο με ένα δάσκαλο, 45 μαθητές και έξοδα για τη συντήρηση του σχολείου που υπολογίζονταν σε 30 τουρκικἐς λίρες.9

Προς το τέλος της ζωής της η ορθόδοξη κοινότητα του Γιαγιάκιοϊ συντηρούσε μεικτό σχολείο με τρεις τάξεις και 50 περίπου μαθητές, τους οποίους δίδασκε ένας δάσκαλος. Οι ετήσιες δαπάνες της κοινότητας ανέρχονταν σε 60 τουρκικές λίρες, ποσό που καλυπτόταν από δίδακτρα, καθώς και από εισφορές της Εκκλησίας και ιδιωτών.10

1. Στην τουρκική γλώσσα Yayaköy (yaya= πεζός, πεζοπόρος, köy= χωριό).

2. Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, φάκ. 1900/71, υποφ. 71.2 2ος (έτος 1900), «Πίναξ του εν Τουρκία πληθυσμού». Υπάρχει και άλλη άποψη, σύμφωνα με την οποία το χωριό υπαγόταν στο καϊμακαμλίκι Αϊβαλιού και Αδραμυττίου και στο μουτεσαριφλίκι Καρασού. Βλ. Αναγνωστοπούλου, Σ., Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Οι ελληνορθόδοξες κοινότητες. Από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος (Αθήνα 1997), πίνακες.

3. Ο δήμος Κισθήνης –πιθανότατα ιδρυμένος ως δήμος μετά την απόβαση ελληνικών δυνάμεων στα δυτικά παράλια της Μικράς Ασίας το 1919– περιλάμβανε 8 χωριά και 14 συνοικισμούς Γιουρούκων. Τα χωριά που τον απάρτιζαν ήταν τα εξής: Γκιομέτς, Γιαγιά, Χατζή Οσμάν, Τουρσουνλού, Κερέμ, Γκιουμουσλού, Ρουμ-πεϊλέρ και Μουράντελι.

4. Τα στοιχεία αυτά προέρχονται από το Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, φάκ. 1900/71, υποφ. 71.2 2ος (έτος 1900), «Πίναξ του εν Τουρκία πληθυσμού».

5. «Στατιστικός Πίναξ της Επαρχίας Εφέσου (έδρα Κυδωνιών)», Ξενοφάνης 2 (Αθήνα 1905), σελ. 474-475. Τα ίδια πληθυσμιακά στοιχεία δίνει και η Αναγνωστοπούλου στο Αναγνωστοπούλου, Σ., Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Οι ελληνορθόδοξες κοινότητες. Από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος (Αθήνα 1997), σελ. 645.

6. Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, φάκ. 1919, Α/ΑΑΚ 7-11, «Συνοπτικός πίνακας στατιστικών μετατοπισθέντων μετά το Βαλκανικό πόλεμο και κατά τον παγκόσμιο κατά επαρχίες Εκκλησιαστικές Θράκη και Μ. Ασία: Στατιστική του βία εξαναγκασθέντος να εκπατρισθή μετά τον Βαλκανικόν Πόλεμον Ελληνικού Πληθυσμού της Μ. Ασίας».

7. Βαλσαμάκης, Π. κ.ά., Ιστορία των Κυδωνιών (Αθήνα 1982) (δεύτερη επαυξημένη έκδοση της Ιστορίας των Κυδωνιών του Σακκάρη, Γ., Αθήναι 1920), σελ. 257.

8. Σε απογραφή ωστόσο του έτους 1900 εμφανίζεται να μην έχει εκκλησία. Ιστορικό Αρχείο Υπουργείου Εξωτερικών, φάκ. 1900/71, υποφ. 71.2 2ος (έτος 1900), «Πίναξ του εν Τουρκία πληθυσμού».

9. «Στατιστικός Πίναξ της Επαρχίας Εφέσου (έδρα Κυδωνιών)», Ξενοφάνης 2 (Αθήνα 1905), σελ. 474-475.

10.  Βαλσαμάκης, Π. κ.ά., Ιστορία των Κυδωνιών (Αθήνα 1982) (δεύτερη επαυξημένη έκδοση της Ιστορίας των Κυδωνιών του Σακκάρη, Γ., Αθήναι 1920), σελ. 257.   
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.