Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Κωνσταντίνος/Σιλουανός

Συγγραφή : Μακρυπούλιας Χρήστος (16/10/2003)

Για παραπομπή: Μακρυπούλιας Χρήστος, «Κωνσταντίνος/Σιλουανός», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5018>
Κωνσταντίνος/Σιλουανός (1/9/2009 v.1) Constantine/Silouanos - δεν έχει ακόμη εκδοθεί 
 

1. Γέννηση – Οικογένεια

Ο Κωνσταντίνος γεννήθηκε περίπου στις αρχές του 7ου αιώνα. Γενέτειρά του ήταν η κώμη Μανάναλις της περιοχής των Αρσαμοσάτων ή Σαμοσάτων της Αρμενίας. Για την οικογένειά του ή την καταγωγή του δεν γνωρίζουμε τίποτα, εκτός από το ότι ήταν Αρμένιος και ανήκε στη θρησκευτική κοινότητα του μανιχαϊσμού, όπως και πολλοί άλλοι κάτοικοι της γενέτειράς του και της ευρύτερης περιοχής. Δεν φαίνεται να ήταν νυμφευμένος ή να απέκτησε παιδιά. Αργότερα, μετά τη μετεγκατάστασή του στα εδάφη του Βυζαντίου, υιοθέτησε έναν νέο, ο οποίος ονομαζόταν Ιούστος.

2. Εκπαίδευση – Ανατροφή

Για την εκπαίδευση και την ανατροφή του Κωνσταντίνου δεν έχουν σωθεί πληροφορίες.

3. Δράση

Η πρώτη μνεία του Κωνσταντίνου τοποθετείται περίπου το έτος 655.1 Τότε, ή λίγο νωρίτερα, φιλοξένησε στην οικία του στη Μανάναλι έναν διάκονο, ο οποίος επέστρεφε στην πατρίδα του έπειτα από την παραμονή του στη Συρία, όπου βρισκόταν αιχμάλωτος των Αράβων.2 Ο διάκονος έφερε μαζί του από την αιχμαλωσία δύο βιβλία, το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων, τα οποία δώρισε στον Κωνσταντίνο σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για τη φιλοξενία που του είχε προσφέρει.

Σύμφωνα με την παράδοση της θρησκευτικής κοινότητας που προέκυψε από τη διδασκαλία του Κωνσταντίνου, η δωρεά αυτών των βιβλίων έδωσε στον ιδρυτή της την ιδέα να αποκαθάρει το μανιχαϊσμό από τα παλαιότερα δόγματά του και να προσαρμόσει τα νοήματά τους στα λόγια του Ευαγγελίου και των Πράξεων των Αποστόλων. Οι μεταγενέστεροι Βυζαντινοί, από την άλλη, υποστήριζαν ότι ο Κωνσταντίνος προχώρησε στην πράξη αυτή όχι από γνήσιο μεταρρυθμιστικό πνεύμα, αλλά από καιροσκοπισμό και φόβο, επειδή ήθελε να αποφύγει τις διώξεις τις οποίες υφίσταντο οι Μανιχαίοι.3

Το 655 περίπου ο Κωνσταντίνος εγκατέλειψε τη Μανάναλι και εγκαταστάθηκε σε βυζαντινό έδαφος, στο κάστρο της Κίβοσσας, κοντά στην Κολώνεια. Ο λόγος για τον οποίο αποφάσισε να μεταβεί στο Βυζάντιο δεν είναι γνωστός. Υποστηρίζεται ότι εγκατέλειψε τη Μανάναλι για να γλιτώσει από το διωγμό τον οποίο είχε εξαπολύσει εναντίον των Μανιχαίων ο καθολικός της Αρμενίας Ναρσής Γ΄ (641-661).4

Σύμφωνα με το δόγμα του Κωνσταντίνου, οι πιστοί δεν έπρεπε να διαβάζουν άλλα βιβλία εκτός από το Ευαγγέλιο και τις Πράξεις των Αποστόλων. Μεγάλη σημασία έδωσε στα λεγόμενα των Πράξεων, ειδικά στην αφήγηση των περιοδειών του αποστόλου Παύλου. Ήδη πριν εγκαταλείψει τη Μανάναλι είχε ονομάσει τον εαυτό του Σιλουανό, από το όνομα του μαθητή που ακολούθησε τον απόστολο Παύλο στη Μακεδονία. Παράλληλα, αποκάλεσε Μακεδόνες το σύνολο των πιστών του στην Κίβοσσα. Η θρησκευτική κοινότητα η οποία προέκυψε από τη διδασκαλία του Κωνσταντίνου αργότερα πήρε την ονομασία παυλικιανισμός.


4. Θάνατος

Η παραμονή και διδασκαλία του Κωνσταντίνου-Σιλουανού στην Κίβοσσα διήρκεσε 27 χρόνια. Το 682 περίπου5 ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ΄ (668-685) έλαβε γνώση της δράσης του, ίσως από τον επίσκοπο Κολωνείας, και αποφάσισε να αποστείλει τον βασιλικό, Συμεών, με εντολή να τον συλλάβει και να τον θανατώσει διά λιθοβολισμού, τους δε μαθητές του να τους παραδώσει στις τοπικές εκκλησιαστικές αρχές, προκειμένου να επανέλθουν στην ορθόδοξη πίστη.

Ο Συμεών έφτασε στην Κίβοσσα και, με τη βοήθεια ενός τοπικού αξιωματούχου ονόματι Τρύφωνος, συνέλαβε όλους τους Παυλικιανούς μαζί με τον διδάσκαλό τους και τους συγκέντρωσε στο νότιο μέρος του τείχους της Κολώνειας, σε ένα μέρος το οποίο κατόπιν ονομάστηκε Σωρός, από το πλήθος των λίθων που είχαν σωρευτεί εκεί για το λιθοβολισμό. Εκεί, έστησε τον Κωνσταντίνο-Σιλουανό απέναντί τους και τους διέταξε να τον λιθοβολήσουν. Οι οπαδοί του, όμως, ενώ υποκρίνονταν ότι υπακούουν στην εντολή του Συμεών, πρόσεχαν όταν έριχναν τις πέτρες να μη βλάπτουν καθόλου τον διδάσκαλό τους. Τότε ο θετός γιος του Κωνσταντίνου-Σιλουανού, ο Ιούστος (ο οποίος είχε μυηθεί στην πίστη των παυλικιανών από εκείνον), κατόπιν εντολής του Συμεών, τον κτύπησε καίρια με μια πέτρα, με αποτέλεσμα να τον σκοτώσει.


5. Αποτίμηση και κρίσεις

Οι κρίσεις των ορθόδοξων Βυζαντινών για τον Κωνσταντίνο-Σιλουανό ήταν έντονα αρνητικές. Θεωρήθηκε ότι ήταν Μανιχαίος και ότι προσπάθησε να συγκαλύψει την αιρετική του πίστη με τα λόγια των αποστολικών κειμένων από καιροσκοπισμό και φόβο για τη ζωή του. Δεν διστάζουν, μάλιστα, να κάνουν λογοπαίγνια με το αποστολικό του παρωνύμιο Σιλουανός, μετατρέποντάς το σε Σαλοάνους, «ο σαλεμένος νους». Η παραφθορά αυτή του ονόματος μαρτυρείται κυρίως από τον Πέτρο Σικελιώτη, το ιστορικό έργο του οποίου αποτελεί μια από τις βασικότερες πηγές μας για τη δράση του Κωνσταντίνου.6

Αντίθετα, οι Παυλικιανοί θεωρούσαν τον Κωνσταντίνο-Σιλουανό ιδρυτή της κοινότητάς τους και δημιουργό των δογμάτων της. Έτσι, τον τιμούσαν ως ισάξιο των αποστόλων του Χριστού, όπως και όλους τους διδασκάλους τους, και, όταν συλλαμβάνονταν και καλούνταν να αποκηρύξουν την πίστη τους, αρνούνταν να τον αναθεματίσουν.

Η σύγχρονη έρευνα θεωρεί τον Κωνσταντίνο-Σιλουανό αναμορφωτή των δογμάτων του μανιχαϊσμού και δημιουργό της κοινότητας των παυλικιανών, υπεύθυνο για τη διάδοσή της από την Αρμενία στα βυζαντινά εδάφη.

1. Η Garsoïan, N., The Paulician Heresy. A Study of the Origin and Development of Paulicianism in Armenia and the Eastern Provinces of the Byzantine Empire (The Hague – Paris 1967), σελ. 121, σημ. 34, τοποθετεί την εμφάνιση του Κωνσταντίνου-Σιλουανού στο έτος 654.

2. Ο Runciman, S., The Medieval Manichee. A Study of the Christian Dualist Heresy (Cambridge 1947, επανεκτύπωση 1955), σελ. 35, λανθασμένα θεωρεί ότι Διάκονος ήταν το όνομα του ανθρώπου τον οποίο φιλοξένησε ο Κωνσταντίνος-Σιλουανός και ότι αυτός ήταν που δίδαξε στον Κωνσταντίνο την αίρεση του μανιχαϊσμού στα Σαμόσατα.

3. Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, βλ. Astruc, C. et al. (eds), "Les sources grecques pour l'histoire des Pauliciens d'Asie Mineure", Travaux et Mémoires 4 (1970), 41.32-43.2· Φώτιος Πατριάρχης, Διήγησις της νεοφανούς των Μανιχαίων αναβλαστήσεως, στο Astruc, C. et al. (eds), "Les sources grecques pour l'histoire des Pauliciens d'Asie Mineure", Travaux et Mémoires 4 (1970), 141.15-20. Αντίθετα, κανένα τέτοιο σχόλιο δεν υπάρχει στο έργο του Πέτρου Ηγούμενου. Κατά τους Grégoire, H., "Sur l'histoire des Pauliciens", Académie royale de Belgique. Bulletin de la Classe des Lettres et des Sciences morales et politiques 22 (1936), σελ. 224-226, και Loos, M., "Deux contributions à l'histoire des Pauliciens. I: À propos des sources grecques reflétant des Pauliciens", Byzantinoslavica 17 (1956), σελ. 19-57, ο Πέτρος Σικελιώτης ταυτίζεται με τον Πέτρο Hγούμενο. Όπως υποστηρίζει ο Grégoire, το ιστορικό σύγγραμμα του Πέτρου Hγούμενου για τους παυλικιανούς συνιστά σύνοψη της Iστορίας των Παυλικιανών του Πέτρου Σικελιώτη, άποψη που δεν αποδέχεται ο Loos, ο οποίος θεωρεί ότι το ιστορικό σύγγραμμα του Πέτρου Hγούμενου έχει γραφτεί πριν από την Iστορία των Παυλικιανών.

4. Η Garsoïan, N., The Paulician Heresy. A Study of the Origin and Development of Paulicianism in Armenia and the Eastern Provinces of the Byzantine Empire (The Hague – Paris 1967), σελ. 117, σημ. 13, θεωρεί ότι ο Κωνσταντίνος-Σιλουανός δεν εγκατέλειψε την Αρμενία εξαιτίας του διωγμού του Ναρσή Γ΄, διότι ο διωγμός αυτός έλαβε χώρα επί Ναρσή Β΄ (548-557).

5. Η Garsoïan, N., The Paulician Heresy. A Study of the Origin and Development of Paulicianism in Armenia and the Eastern Provinces of the Byzantine Empire (The Hague – Paris 1967), σελ. 117, σημ. 15 και σελ. 121, σημ. 34, τοποθετεί το θάνατο του Κωνσταντίνου-Σιλουανού στο έτος 681. Ο Αναστασίου, Ι.Ε., Οι Παυλικιανοί. Η ιστορία και η διδασκαλία των από της εμφανίσεως μέχρι των νεωτέρων χρόνων (Αθήνα 1959), σελ. 37, τον τοποθετεί μεταξύ 682-685.

6. Πέτρος Σικελιώτης, Ιστορία, Astruc, C. et al. (eds), "Les sources grecques pour l'histoire des Pauliciens d'Asie Mineure", Travaux et Mémoires 4 (1970), 43.16.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.