Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Μάχη Μαυροποτάμου, 844

Συγγραφή : Κιαπίδου Ειρήνη - Σοφία (14/3/2003)

Για παραπομπή: Κιαπίδου Ειρήνη - Σοφία, «Μάχη Μαυροποτάμου, 844», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=5257>
Μάχη Μαυροποτάμου, 844 (14/3/2008 v.1) Battle of Mavropotamos, 844 (15/2/2006 v.1) 
 

1. Ιστορικό πλαίσιο

Με την οριστική επαναφορά της λατρείας των εικόνων από την αυτοκράτειρα Θεοδώρα (Μάρτιος 843) σταθεροποιήθηκε η ταραγμένη λόγω της πολύχρονης εικονομαχικής έριδας πολιτική κατάσταση στο εσωτερικό της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, γεγονός που επέτρεψε στους Βυζαντινούς να στραφούν εκ νέου εναντίον των Αράβων σε ξηρά και θάλασσα. Σημαντικό ρόλο στην εξέλιξη αυτή έπαιξε και το ότι οι υποστηρικτές των εικόνων επιθυμούσαν να αποδείξουν ότι με την εξασφάλιση πλέον της βοήθειας του Θεού θα μπορούσε το Βυζάντιο να καταφέρει πιο αποτελεσματικές νίκες σε βάρος των εχθρών του.

Η πρώτη στρατιωτική επιχείρηση που πραγματοποιήθηκε με αυτό το πνεύμα ήταν η εκστρατεία του Θεόκτιστου, λογοθέτη του δρόμου και ενός από τους επιτρόπους του ανήλικου αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ' (842-867), εναντίον των Αράβων της Κρήτης μόλις μία εβδομάδα μετά την αποκατάσταση της Ορθοδοξίας, στις 18 Μαρτίου 843. Αν και η εκστρατεία του Θεόκτιστου στέφθηκε αρχικά με επιτυχία, απέτυχε να επαναφέρει την Κρήτη υπό βυζαντινή κυριαρχία.1 Το 844, και ενόσω ο Θεόκτιστος βρισκόταν ακόμη στην Κωνσταντινούπολη, έφθασε η πληροφορία ότι οι Άραβες της Ανατολής, με επικεφαλής τον Αμπού Σαΐντ (Abu Said), είχαν επιδράμει εναντίον των βυζαντινών εδαφών της Μικράς Ασίας, με τη συμμετοχή ίσως των δυνάμεων του εμίρη της Μελιτηνής Αμρ αλ-Ακτά (Amr al-Aqta῾), ο οποίος συνέδραμε συχνά τους χαλίφες της Βαγδάτης στον αγώνα τους εναντίον των Βυζαντινών για την εξασφάλιση της κυριαρχίας στη Μικρά Ασία. Φαίνεται ότι σε αυτήν τους την εισβολή οι Άραβες, κινούμενοι μέσω των θεμάτων Καππαδοκίας, Ανατολικών, Βουκελλαρίων και Οψικίου, έφθασαν μέχρι τον Βόσπορο, έχοντας καθ’ οδόν καταστρέψει το Δορύλαιον.2 Προκειμένου να αντιμετωπιστεί αυτή η νέα αραβική επίθεση, η αυτοκράτειρα Θεοδώρα έδωσε διαταγή στον Θεόκτιστο να κινηθεί αμέσως εναντίον των επιδρομέων.

2. Η μάχη

Το 844 ο Θεόκτιστος αναχώρησε από την Κωνσταντινούπολη για μία νέα εκστρατεία εναντίον των Αράβων, τους οποίους συνάντησε τελικά στην περιοχή του Μαυροποτάμου, η γεωγραφική θέση του οποίου αμφισβητείται (πρόκειται περί ενός παραπόταμου είτε του Σαγγάριου στη Βιθυνία είτε του Άλυος στην Καππαδοκία).3 Κατά τη διάρκεια της συμπλοκής που ακολούθησε, οι βυζαντινές δυνάμεις υπέστησαν βαριά ήττα, καθώς ένας μεγάλος αριθμός στρατιωτών σκοτώθηκε στο πεδίο της μάχης, ενώ πολλοί ήταν και εκείνοι οι οποίοι αυτομόλησαν στο στρατόπεδο των Αράβων. Αμέσως μετά την ήττα, ο Θεόκτιστος επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη.

3. Συνέπειες

Η αρνητική για τους Βυζαντινούς έκβαση της μάχης εναντίον των Αράβων επιδρομέων στην περιοχή του Μαυροποτάμου συνοδεύτηκε από σημαντικές απώλειες για το βυζαντινό στράτευμα, καθώς στο μεγάλο αριθμό των στρατιωτών που σκοτώθηκαν στο πεδίο της μάχης προστέθηκαν και εκείνοι οι οποίοι αυτομόλησαν στο αντίπαλο στρατόπεδο. Έτσι, εξουδετερώθηκαν κατά κάποιον τρόπο οι όποιες θετικές επιπτώσεις μπορούσε να έχει στο ηθικό των στρατιωτών η αμέσως προηγούμενη, προσωρινή έστω, επιτυχία των Βυζαντινών εναντίον των Αράβων της Κρήτης.

Ουσιαστικά, πάντως, οι αρνητικές συνέπειες για τους Βυζαντινούς περιορίσθηκαν σε αυτό το επίπεδο, καθώς τα εσωτερικά προβλήματα που αντιμετώπιζε στο κράτος του ο χαλίφης αλ-Ουαθίκ (al-Wathiq, 842-847) δεν του επέτρεψαν να επωφεληθεί από την επιτυχία του στρατού του στον Μαυροπόταμο και να συνεχίσει δυναμικά τον πόλεμο εναντίον της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Γι’ αυτόν το λόγο και παρά το ότι βρισκόταν σε πλεονεκτική θέση, ο Άραβας ηγέτης προχώρησε σε διαπραγματεύσεις με τους Βυζαντινούς, οι οποίες κατέληξαν στην υπογραφή συνθήκης ειρήνης το 845 και σε ανταλλαγή αιχμαλώτων στον ποταμό Λάμο της Κιλικίας. Το γεγονός αυτό ανέστειλε για μεγάλο χρονικό διάστημα τις εχθροπραξίες μεταξύ των Αράβων και των Βυζαντινών στο χώρο της Μικράς Ασίας.

Όσο για τη βυζαντινή πλευρά, η ήττα στον Μαυροπόταμο είχε άμεση απήχηση και στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό, διότι, μετά την επάνοδό του στην Κωνσταντινούπολη, ο Θεόκτιστος κατηγόρησε τον Βάρδα, θείο και επίτροπο του ανήλικου αυτοκράτορα Μιχαήλ Γ', ως υπεύθυνο για τη λιποταξία των στρατιωτών του στους Άραβες. Με αυτό το επιχείρημα πίεσε την αυτοκράτειρα Θεοδώρα να απομακρύνει τον αδελφό της από τη βυζαντινή πρωτεύουσα, πίεση που οδήγησε τον Βάρδα στην εξορία.

1. Εξαιτίας της ανακριβούς φήμης που είχε κυκλοφορήσει ότι η αυτοκράτειρα Θεοδώρα σκόπευε να ανακηρύξει νέο αυτοκράτορα στην Κωνσταντινούπολη, ο Θεόκτιστος επέστρεψε εσπευσμένα στην πρωτεύουσα, ενώ το βυζαντινό στράτευμα χωρίς τον επικεφαλής του κατέληξε να γίνει έρμαιο των Αράβων.

2. Ο Vasiliev A.A., Byzance et les Arabes 1: La Dynastie d’Amorium (820-876) (Corpus Bruxellense Histοriae Byzantinae 1, Bruxelles 21968), σελ. 196, δίνει αυτή την πορεία της αραβικής εκστρατείας, διότι την ταυτίζει με τη νικηφόρα εκστρατεία του Αμπού Σαΐντ την οποία αναφέρουν οι αραβικές πηγές επί αυτοκράτειρας Θεοδώρας (μεταξύ 842 και 850, έτος θανάτου του Αμπού Σαΐντ). Την ίδια άποψη υποστηρίζουν και οι Belke, K. – Restle, M., Tabula Imperii Byzantini 4: Galatien und Lykaonien (Wien 1984), σελ. 67.

3. Vasiliev A.A., Byzance et les Arabes 1: La Dynastie d’Amorium (820-876) (Corpus Bruxellense Histοriae Byzantinae 1, Bruxelles 21968), σελ. 196-197· Hild, F. – Restle, M., Tabula Imperii Byzantini 2: Kappadokien (Kappadokia, Charsianon, Sebasteia und Lykandos) (Wien 1981), σελ. 79. Υπέρ της πρώτης εκδοχής τάσσεται ο Treadgold, W.T., A History of the Byzantine State and Society (Stanford 1997), σελ. 447, ο οποίος τοποθετεί τη μάχη στο θέμα των Οπτιμάτων.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.