Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Δατάμης

Συγγραφή : Παλαιοθόδωρος Δημήτρης (30/8/2002)

Για παραπομπή: Παλαιοθόδωρος Δημήτρης, «Δατάμης», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=4067>
Δατάμης (25/2/2008 v.1) Datames (10/12/2008 v.1) 
 

1. Εισαγωγή

Aξιωματούχος της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας επί Αρταξέρξη Β' (405-359 π.Χ.). Ο πατέρας του Καμισάρης ήταν διοικητής της Κιλικίας προς την Καππαδοκία, γνωστής ως Καταονίας.1 Μητέρα του ήταν η Σκύθισσα, θεία του δυνάστη της Παφλαγονίας Θύη. Αν και ο Καμισάρης αναφέρεται ως Κάρας, πρόκειται μάλλον για περσική οικογένεια, όπως υποδεικνύουν τα ιρανικά ονόματα.2

2. Δράση

Οι πληροφορίες για τη δράση του Δατάμη προέρχονται κυρίως από τη βιογραφία του από το Ρωμαίο ιστορικό Κορνήλιο Νέπωτα, βασισμένη στα Περσικά του Δείνωνος.3 Ο Δατάμης διετέλεσε σωματοφύλακας του βασιλιά. Διακρίθηκε σε εκστρατεία κατά των Καδουσίων (385-384 π.Χ.), όπου σκοτώθηκε ο πατέρας του, τον οποίο διαδέχθηκε.4 Το 384 π.Χ. συμμετείχε υπό το σατράπη της Λυδίας Αυτοφραδάτη σε εκστρατεία στην Πισιδία και στην Άσπενδο, περιοχές συμμαχικές του φαραώ Άχωρι, που επιχειρούσε αντιπερισπασμό στις περσικές επιθέσεις στην Αίγυπτο.5 Με αυτή την εκστρατεία σχετίζεται η απόπειρα δολοφονίας εναντίον του Δατάμη στην Άσπενδο.6

Γύρω στο 380 π.Χ. με τη βοήθεια του Αριοβαρζάνη, σατράπη του Δασκυλείου, ο Δατάμης συνέλαβε τον εξάδελφό του Θύη, ο οποίος αρνούνταν την περσική κυριαρχία, και τον οδήγησε δέσμιο στον Αρταξέρξη. Για την ενέργεια αυτή ανταμείφθηκε με την προαγωγή του ως συνδιοικητή της αιγυπτιακής εκστρατείας (380-373 π.Χ.).7 Παλαιότερες μελέτες υποστήριζαν ότι η παρουσία του Δατάμη στην Κιλικία για την προετοιμασία της εκστρατείας πιστοποιείται από νομισματικές εκδόσεις στατήρων όπου υπάρχει το λουβιτικό όνομα Tarkumuwa (trkmw στα αραμαϊκά), άποψη που δε γίνεται πλέον αποδεκτή.8 Εσφαλμένη είναι επίσης η άποψη που θέλει το Δατάμη σατράπη της Κιλικίας.9

Πριν από την έναρξη της εκστρατείας ο Δατάμης κατέστειλε την εξέγερση του στασιαστή Άσπι στην Καταονία. Προφανώς είχε ήδη αναδειχθεί σατράπης Καππαδοκίας, αν και η επέμβασή του στην Καταονία σχετίζεται με τη θέση του ως στρατιωτικού διοικητή στην Κιλικία.10 Με την ταχεία ανάρρησή του όμως απέκτησε εχθρούς στους αυλικούς κύκλους. Κατόπιν υπόδειξης του φίλου του Πανδάντη, του βασιλικού θησαυροφύλακα, ο Δατάμης εγκατέλειψε το εκστρατευτικό σώμα στην Άκη της Φοινίκης και κατέφυγε στην Καππαδοκία.11 Στη συνέχεια ήρθε σε μυστική συμφωνία στήριξης με τον Αριοβαρζάνη και ανέλαβε δράση για τη σταθεροποίηση της θέσης του.12 Ανέθεσε τη φρούρηση των οχυρών της σατραπείας του σε έμπιστους συνεργάτες και προσπάθησε να υποτάξει τους Πισιδούς, αλλά απέτυχε.13 Προσάρτησε ακόμη τμήμα της Παφλαγονίας, ενώ πολιόρκησε και κατέλαβε τις σημαντικές ελληνικές πόλεις Σινώπη και Αμισό, όπου κατά τα φαινόμενα εγκατέστησε τα νομισματοκοπεία του.14
Μετά την ανάκληση του Φαρνάβαζου (373 π.Χ.) ο Δατάμης ανέλαβε την ανώτερη διοίκηση της στρατιάς της Αιγύπτου.15 Κηρύχθηκε στασιαστής το 370-369 π.Χ. με υπόδειξη του γιου του Σισίνη στον Αρταξέρξη Β'.16 Η υποταγή του ανατέθηκε στον Αυτοφραδάτη, ο οποίος εισέβαλε στην Καππαδοκία, αλλά απέτυχε να κατακτήσει αποφασιστική νίκη. Έγινε ανακωχή, η οποία επικυρώθηκε από τον Αρταξέρξη Β'.17 Ο βασιλιάς ωστόσο συνέχισε να συγκαταλέγει το Δατάμη μεταξύ των εχθρών του και να απεργάζεται τη δολοφονία του.18

Το χρονικό της δράσης του Δατάμη κατά την περίοδο της επανάστασης των σατραπών (366-360 π.Χ.) είναι αδύνατο να συνταχθεί με ακρίβεια. Αναφέρεται δραστηριότητά του στην Παμφυλία και στη Μεσοποταμία, είναι όμως δύσκολο να κρίνει κανείς αν τα γεγονότα αυτά ανήκουν στην περίοδο 370-368 ή στην περίοδο 363-360 π.Χ.19 Το 362 π.Χ. λόγω της υποστήριξής του στο Μιθριδάτη, γιο του Αριοβαρζάνη, ο οποίος έκανε επιδρομές στη μεθόριο μεταξύ Ελλησποντικής Φρυγίας και Καππαδοκίας, ο Δατάμης αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει το νέο σατράπη του Δασκυλείου Αρτάβαζο Α'.20 Η εισβολή του τελευταίου στην Καππαδοκία απέτυχε. Τελικά όμως ο Δατάμης δολοφονήθηκε από το Μιθριδάτη σε κατ’ ιδίαν συνάντησή τους γύρω στο 361 ή στο 359/358 π.Χ.21 Τον διαδέχθηκε ο Σισίνης.22

3. Αποτίμηση της προσωπικότητας – κρίσεις

Ο Δατάμης απέκτησε μεγάλη φήμη κατά την αρχαιότητα, συγκαταλεγόμενος μεταξύ των πιο γενναίων βαρβάρων. Ο Διόδωρος Σικελιώτης εξαίρει το κουράγιο, την εξυπνάδα και το στρατηγικό πνεύμα του.23 Ο μεγάλος αριθμός ανεκδότων που αναφέρονται στα στρατηγήματά του αποτελεί μάρτυρα των εξαιρετικών στρατιωτικών και πολιτικών του ικανοτήτων. Η ενσωμάτωσή του εξάλλου στη γενεαλογία της Καππαδοκικής δυναστείας φανερώνει ότι η φήμη του απέκτησε διαστάσεις θρύλου.24

Για τη σύγχρονη ιστοριογραφία η ερμηνεία των πράξεών του δεν είναι πάντα λογικοφανής. Μια σχολή ερευνητών απορρίπτει ως ηθικοπλαστικές τις υποθέσεις των αρχαίων συγγραφέων σχετικά με τα κίνητρα του Δατάμη και αναζητεί βαθύτερα αίτια πίσω από τα διάσπαρτα ιστορικά ανέκδοτα που σχετίζονται με τη δράση του. Η συνεννόηση με τον Αριοβαρζάνη και ο υποτιθέμενος συγχρονισμός της δράσης του με τις επιχειρήσεις των στασιαστών σατραπών στη Δύση θεωρείται ότι εντάσσονται σε ένα σχέδιο οργανωμένης δράσης ενάντια στην εξουσία του Αρταξέρξη Β', το οποίο απέτυχε λόγω έλλειψης συντονισμού.25 Μια δεύτερη σχολή αποδίδει προσωπικά κυρίως κίνητρα στην επανάσταση του Δατάμη.26

Η επικρατέστερη ερμηνεία προκύπτει από το συνδυασμό των δύο: ωθούμενος από προσωπικά κίνητρα σε επανάσταση, ο Δατάμης πυροδότησε ένα κίνημα αναταραχής στη Μικρά Ασία εναντίον της κεντρικής εξουσίας το οποίο, χωρίς να προωθεί μια εναλλακτική διάδοχη κατάσταση, εξέφραζε την ανησυχία, την αβεβαιότητα αλλά και τις προσδοκίες που γεννούσε η ανικανότητα του βασιλιά να επιβάλει τη θέλησή του στους φιλόδοξους υποτελείς του.27 Σε αυτή την ιστορική πραγματικότητα οι Έλληνες, οι οποίοι δεν ήταν πρωταγωνιστές στις εμφύλιες διαμάχες των Περσών αξιωματούχων, είδαν τελικά την εγγενή αδυναμία της Αχαιμενιδικής Αυτοκρατορίας να εξασφαλίσει συγκεντρωτική διακυβέρνηση και συνέλαβαν τη δυνατότητα να την καταλύσουν οριστικά.

1. Nep., Dat. 1.2. Βλ. Bittel, Κ., “Ein persischer Feueraltar aus Kappadokien”, στο Weireich, O. (επιμ.), Satura. Früchte aus der antiken Welt, Festschrift O. Weireich zum 13. März 1951 dargebracht (Baden-Baden 1952), σελ. 18-29. Η άλλοτε δημοφιλής υπόθεση του Meyer, E., Geschichte des Königreichs Pontos (Leipzig 1879), σελ 68, ότι το κείμενο του Νέπωτα είναι λανθασμένο και ότι ο Καμισάρης ήταν διοικητής της Καππαδοκίας προς την Κιλικία δε γίνεται πλέον αποδεκτή. Ο Bing, J.D., “Datames and Mazaeus: the Iconography of Revolt and Restoration in Cilicia”, Historia 47 (1998), σελ. 47-51, θεωρεί τον Καμισάρη σατράπη της Κιλικίας Πεδιάδος.

2. Ιρανική καταγωγή: Briant, P., “Pouvoir central et polycentrisme culturel dans l’empire achemenide”, AchHist 1 (1987), σελ. 19, σημ. 47. Ονόματα: Justi, F., Iranisches Namenbuch (Marburg 1963), σελ. 81 (Καμισάρης ) και σελ. 154-155 (Δατάμης).

3. Thiel, J.H., “De Dinone Colophonio Nepotis in Vita Datames Auctore”, Mnemosyne 51 (1923), σελ. 412-414. Το έργο χρονολογείται μεταξύ 35 και 27 π.Χ.

4. Nep., Dat 1.1-2. Βλ. Διόδ. Σ. 15.8.5.

5. Nep., Dat. 2.1· Sekunda, N., “Some Notes on the Life of Datames”, Iran 26 (1985), σελ. 39-40.

6. Πολύαιν. 7.21.4.

7. Επεισόδιο με Θύη: Nep., Dat. 2.3-5. Προαγωγή: Nep., Dat. 3.1-5.

8. Ταύτιση Δατάμη και Tarkumuwa: π.χ. Lemaire, A., “Remarques à propos du monnayage cilicien d’époque perse et de ses légendes araméennes”, REA 91 (1989), σελ. 144-149. Αντίθετη άποψη: Harrison, C.M., Coins of the Persian Satraps (Diss.  University of Pennsylvania Philadelphia 1982), σελ. 172-175. Le Rider, G., “Le monnayage perse en Cilicie au IVe s.”, NAC (1997), σελ. 151-167.

9. Bing, J.D., “Datames And Mazaeus: the Iconography of Revolt and Restoration in Cilicia”, Historia 47 (1998), σελ. 41-76.

10. Εξέγερση Άσπι: Nep., Dat. 4.1-5. Ως σατράπης της Καππαδοκίας ο Δατάμης αναφέρεται από το Διόδ. Σ 15.91, για το έτος 362/361 π.Χ. Η ανάδειξή του τοποθετείται πριν από την εκστρατεία κατά του Άσπι στην Encyclopaedia Iranica 7 (2), βλ. λ. “Datames” (R. Schmit). Αντίθετα ο Weiskopf, M., Achaemenid Systems of Governing in Anatolia (Diss. University of California, Berkeley 1982), σελ. 205-209, θεωρεί την προαγωγή ως επιβράβευση για την επιτυχία της αποστολής κατά του Άσπι και τη χρονολογεί αργότερα. Ο Bing, J.D., “Datames And Mazaeus: the Iconography of Revolt and Restoration in Cilicia”, Historia 47 (1998), σελ. 48-49, θεωρεί ότι η αποστολή του Δατάμη συνδέεται με το εκστρατευτικό σώμα κατά της Αιγύπτου, του οποίου την πρόσβαση σε πηγές εφοδιασμού απέκοψε η δράση του Άσπι.

11. Nep., Dat. 5.3-6. Στη θέση του άφησε το Μανδροκλή από τη Μαγνησία.

12. Nep., Dat. 7.1· Judeich, W., Kleinasiatische Studien (Marburg 1892), σελ. 194, 197-199.

13. Ο Δατάμης έστειλε εναντίον των Πισιδών το γιο του Αρσιδάμη, ο οποίος σκοτώθηκε. Τότε επιτέθηκε με μικρή δύναμη και κέρδισε μια νίκη, χωρίς να υποτάξει τους αντιπάλους του: βλ. Nep., Dat. 7.2.

14. Υποταγή Παφλαγονίας: Πολύαιν. 5.6. Πολιορκία Σινώπης: Πολύαιν. 7.21.1-2 και Αιν., Τακτ. 40.4. Η κατάληψη συνάγεται από τα νομίσματα που έκοψε εκεί ο Δατάμης. Βλ. Harrison, C.M., Coins of the Persian Satraps (Diss. University of Pennsylvania, Philadelphia 1982), σελ. 263-265. Αμισός: Πολύαιν. 7.21.1, Ψευδο-Αριστ., Οικον. 2,24αβ.

15. Nep., Dat. 3.5. Η δραστηριότητά του Δατάμη μετά τη φυγή του στην Καππαδοκία είναι σύγχρονη με την εκστρατεία του 374-373 π.Χ. Η ανώτερη διοίκηση τού ανατέθηκε στο πλαίσιο ανανεωμένων προσπαθειών κατά της Αιγύπτου το 372 π.Χ.

16. Nep., Dat. 7.1.

17. Εισβολή Αυτοφραδάτη: Nep., Dat. 8.1-2. Ανακωχή: Nep., Dat. 8.3-6. Η συμφωνία ασφαλώς περιλάμβανε δήλωση υποταγής του Δατάμη.

18. Nep., Dat. 9.1. Διοδ. Σ. 15.91.7.

19. Πολύαιν. 7.21.3. Χαμηλή χρονολόγηση: Judeich, W., Kleinasiatische Studien (Marburg 1892), σελ. 204· Burn, A.R., “Persia and the Greeks0148, CHI 2 (1985), σελ. 379-380· Hornblower, S., Mausolus (Oxford 1982), σελ. 180. Υψηλή χρονολόγηση: Weiskopf, M., The So-Called ‘Great Satrap’s Revolt’ 366-360 B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ. 58-59.

20. Ο Νέπως, Dat. 9-11 αναφέρει ότι ο Δατάμης λάμβανε μέρος από τη λεία του Μιθριδάτη. Η δράση του τελευταίου θεωρείται από τον Πολύαινο 7.29.1 μέρος σχεδίου του Αρταξέρξη.

21. Διόδ. Σ. 15.91.7. Ο Νέπως, Dat. 10-11, θεωρεί το Μιθριδάτη προδότη που πιέστηκε να προβεί στη δολοφονία, ενώ ο Πολύαινος 7.29.1 αποδίδει την όλη υπόθεση σε σχέδιο του βασιλιά. Κατά τον Weiskopf, M., The So-Called ‘Great Satrap’s Revolt’ 366-360 B.C. (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ. 60-61, η συνάντηση έγινε διότι ο Δατάμης είχε λόγους να σταματήσει τη δράση του Μιθριδάτη, ενώ ο τελευταίος τον δολοφόνησε όταν κατάλαβε ότι έχανε την υποστήριξή του.

22. Weiskopf, M., Achaemenid Systems of Governing in Anatolia (Diss. University of California, Berkeley 1982), σελ. 490-494.

23. Nep., Dat. 1.1· Διόδ. Σ. 15.91.7. Ο Sekunda, N., “Some Notes on the Life of Datames”, Iran 26 (1988), σελ. 42, του αποδίδει μεταρρυθμίσεις στη στρατιωτική οργάνωση.

24. Διοδ. Σ. 31.19.2.

25. Beloch, K.J., Griechische Geschichte², 3.2 (Berlin-Leipzig 1922-1923). Στον Πρόλογο του Πομπήιου Τρόγου, όπου ο Δατάμης θεωρείται στασιαστής στην ίδια γραμμή με τους «επαναστάτες σατράπες».

26. Weiskopf, M., The So-Called ‘Great Satrap’s Revolt’ 366-360 B.C., (Historia Einzelschriften 63, Stuttgart 1989), σελ. 694 κ.ε.

27. Moysey, R.A., “Plutarch, Nepos and the Satrapal Revolt of 362/361 B.C.”, Historia 41 (1992), σελ. 158-168· Bing, J.D., “Datames And Mazaeus: the Iconography of Revolt and Restoration in Cilicia”, Historia 47 (1998), σελ. 57-58.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.