|
εμίρης, ο
Αραβικός τίτλος (amir = αρχηγός) ο οποίος δηλώνει το στρατιωτικό αρχηγό μιας περιοχής (του εμιράτου). Την Πρώιμη Ισλαμική περίοδο αποδιδόταν σε αρχηγούς στρατευμάτων, ενώ αργότερα και σε πρόσωπα με διοικητικές και οικονομικές αρμοδιότητες. Την περίοδο της κυριαρχίας των Σελτζούκων δινόταν σε στρατιωτικούς αξιωματικούς και νεαρούς πρίγκιπες. Στα τέλη του 13ου και κατά τη διάρκεια του 14ου αιώνα αποδιδόταν σε Τουρκομάνους ηγεμόνες μικρότερων κρατιδίων που διαδέχθηκαν το σουλτανάτο του Ικονίου.
|
|
εξαρχία, η
Περιφέρεια η οποία από εκκλησιαστική πλευρά δεν υπάγεται στην κοντινότερη μητρόπολη αλλά διοικείται είτε απευθείας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο (οπότε οι εκκλησιαστικές της πρόσοδοι εκχωρούνται σε κάποιον αξιωματούχο του Πατριαρχείου) είτε από κάποια σταυροπηγιακή μονή.
|
|
επαρχιακό συμβούλιο
Συμβούλια τα οποία συστάθηκαν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία κατά την περίοδο του Τανζιμάτ, στις τρεις βαθμίδες της επαρχιακής διοίκησης (καϊμακαμλίκι, μουτεσαριφλίκι, βιλαέτι). Στα συμβούλια συμμετείχαν εκπρόσωποι της περιοχής. Αν η περιοχή είχε μεικτό πληθυσμό, καθοριζόταν ότι τα μισά μέλη έπρεπε να είναι αντιπρόσωποι των μη μουσουλμάνων (ορθοδόξων, Αρμενίων, Εβραίων). Στο επίπεδο του βιλαετιού αντιπρόσωπος των Ρωμιών ήταν εξ ορισμού ο μητροπολίτης και κάποιοι εκλεγμένοι λαϊκοί. Τα επαρχιακά συμβούλια είχαν διοικητικές και φορολογικές αρμοδιότητες.
|
|
ζιμμήδες
Ζιμμήδες (οθωμ. zimmi, αραβ. ahl al-dhimma, κατά λέξη προστατευόμενοι) ονομάζονταν οι μη Μουσουλμάνοι υπήκοοι των ισλαμικών πολιτικών εξουσιών, οι οποίοι τελούσαν ανεμπόδιστα τα της θρησκείας τους και απολάμβαναν της κρατικής προστασίας ως προς τη ζωή και την περιουσία τους έναντι της αποδοχής της ισλαμικής κυριαρχίας. Σε ό,τι αφορά την πολιτική και κοινωνική ζωή είχαν λιγότερα δικαιώματα από ό,τι οι Μουσουλμάνοι. Οι ζιμμήδες υποχρεούντο να καταβάλουν κεφαλικό φόρο (cizye ή haraç). Αρχικά το καθεστώς των ζιμμήδων περιλάμβανε τους Χριστιανούς και Εβραίους (ως "΄θρησκείες της Βίβλου"), στη συνέχεια όμως επεκτάθηκε και σε άλλες θρησκευτικές κοινότητες όπως οι Ζωροάστρες.
|
|
μπεράτι (βεράτι), το
Σουλτανικό έγγραφο κανονιστικού χαρακτήρα, με περιεχόμενο την απόδοση κάποιου αξιώματος ή την απονομή προνομίων σε άτομα ή ομάδες. Μπεράτια δίνονταν σε όλους τους κρατικούς λειτουργούς, αλλά και στα μέλη του ανώτατου κλήρου, όπως οι πατριάρχες και οι μητροπολίτες.
|
|
πεσκέσι, το
Χρηματικό ποσό που είχε καθιερωθεί να καταβάλλει ο επιλεγείς για το πατριαρχικό αξίωμα στην οθωμανική αυλή και το οποίο τυπικά είχε το χαρακτήρα δώρου, αλλά ουσιαστικά λειτουργούσε σαν εξαγορά για την έγκριση της εξουσίας έναντι της ανάρρησης συγκεκριμένου προσώπου. Κατά συνέπεια η διαδικασία ανάδειξης πατριάρχη απέκτησε πλειοδοτικό χαρακτήρα. Πεσκέσι καταβλήθηκε πρώτη φορά το 1466 προκειμένου να ανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο ο Συμεών Α' ο Τραπεζούντιος, αλλά και για την ανατροπή του το ίδιο έτος, και έκτοτε καθιερώθηκε. Η καθιέρωση του πεσκεσιού έχει το χαρακτήρα εθιμικού δικαίου. Πεσκέσι καταβαλλόταν στις οθωμανικές αρχές και προκειμένου να εγκριθεί η ανάρρηση σε επισκοπικό ή μητροπολιτικό αξίωμα.
|
|
Τανζιμάτ, τα
Οι μεταρρυθμίσεις του 19ου αιώνα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία που εγκαινιάστηκαν το 1839 με το διάγγελμα του Χάτι Σερίφ και τερματίστηκαν με την παραχώρηση συντάγματος το 1876. Οι μεταρρυθμίσεις, που θεωρήθηκαν προσπάθεια εκσυγχρονισμού και φιλελευθεροποίησης του κράτους, αφορούσαν όλο το φάσμα της πολιτικής, κοινωνικής και οικονομικής ζωής στην αυτοκρατορία. Ιδιαίτερη σημασία είχαν εκείνες που εξίσωναν νομικά τους μουσουλμάνους με τους μη μουσουλμάνους υπηκόους.
|