γεροντισμός
Σύστημα διοίκησης του Οικουμενικού Πατριαρχείου το οποίο εγκαθιδρύθηκε επί των ημερών του Πατριάρχη Σαμουήλ του Χαντζερή (1767) και στηριζόταν σε ένα είδος εκκλησιαστικής αριστοκρατίας: τους μητροπολίτες των πλησιόχωρων στην Κωνσταντινούπολη μητροπόλεων (δηλ. της Ηρακλείας, της Χαλκηδόνος, της Νικομηδείας, της Κυζίκου, της Νίκαιας, και αργότερα των Δέρκων και της Καισαρείας). Οι μητροπολίτες αυτοί αποκαλούνταν «γέροντες» και ασκούσαν τη διοίκηση του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε συνεργασία με τον Πατριάρχη, στην πραγματικότητα όμως συχνά επιβάλλοντας την άποψή τους σε αυτόν ή έχοντας ακόμη τη δυνατότητα να προκαλέσουν την ανατροπή του. Ο γεροντισμός μπορεί να διασφάλιζε τη διοικητική ικανότητα στα ανώτερα κλιμάκια του Πατριαρχείου, αφού η μακροχρόνια παραμονή στην πρωτεύουσα καθιστούσε τους γέροντες ιδιαίτερα έμπειρους στη διαχείριση κάθε είδους κρίσεων, ταυτόχρονα όμως αποτελούσε πηγή οικονομικών και άλλων καταχρήσεων, ενώ υπονόμευε την αυτονομία της θέσης του Οικουμενικού Πατριάρχη. Το σύστημα του γεροντισμού έπαψε να ισχύει μετά την ψήφιση των Γενικών ή «Εθνικών» Κανονισμών από την Εθνοσυνέλευση που συγκλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη κατά τα έτη 1858-1860, ως συνέπεια της ανακήρυξης του αυτοκρατορικού διατάγματος του Χάτι-Χουμαγιούν του 1856 που μεταξύ άλλων προέβλεπε την εσωτερική αναδιοργάνωση των μιλλέτ (εθνοθρησκευτικές κοινότητες).
|
μπεράτι (βεράτι), το
Σουλτανικό έγγραφο κανονιστικού χαρακτήρα, με περιεχόμενο την απόδοση κάποιου αξιώματος ή την απονομή προνομίων σε άτομα ή ομάδες. Μπεράτια δίνονταν σε όλους τους κρατικούς λειτουργούς, αλλά και στα μέλη του ανώτατου κλήρου, όπως οι πατριάρχες και οι μητροπολίτες.
|
πεσκέσι, το
Χρηματικό ποσό που είχε καθιερωθεί να καταβάλλει ο επιλεγείς για το πατριαρχικό αξίωμα στην οθωμανική αυλή και το οποίο τυπικά είχε το χαρακτήρα δώρου, αλλά ουσιαστικά λειτουργούσε σαν εξαγορά για την έγκριση της εξουσίας έναντι της ανάρρησης συγκεκριμένου προσώπου. Κατά συνέπεια η διαδικασία ανάδειξης πατριάρχη απέκτησε πλειοδοτικό χαρακτήρα. Πεσκέσι καταβλήθηκε πρώτη φορά το 1466 προκειμένου να ανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο ο Συμεών Α' ο Τραπεζούντιος, αλλά και για την ανατροπή του το ίδιο έτος, και έκτοτε καθιερώθηκε. Η καθιέρωση του πεσκεσιού έχει το χαρακτήρα εθιμικού δικαίου. Πεσκέσι καταβαλλόταν στις οθωμανικές αρχές και προκειμένου να εγκριθεί η ανάρρηση σε επισκοπικό ή μητροπολιτικό αξίωμα.
|