Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Αλέξανδρος Τραλλειανός

Συγγραφή : Μπάνεβ Γκέντσο (13/6/2002)

Για παραπομπή: Μπάνεβ Γκέντσο, «Αλέξανδρος Τραλλειανός», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=3508>
Αλέξανδρος Τραλλειανός (6/12/2007 v.1) Alexander of Tralles (5/3/2011 v.1) 
 

1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Αλέξανδρος γεννήθηκε γύρω στο 525 στις Tράλλεις και πέθανε στη Ρώμη περί το 605. Σταδιοδρόμησε και διακρίθηκε ως γιατρός, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε με τη συγγραφή ιατρικών και βοτανολογικών συγγραμμάτων. Ήταν ο νεότερος γιος του γιατρού Στέφανου, η οικογένεια του οποίου προσέφερε ιδιαίτερα στην ανάπτυξη και την καλλιέργεια των επιστημών. Είχε τέσσερις αδελφούς, το μαθηματικό και αρχιτέκτονα Ανθέμιο, το γιατρό Διόσκορο, το μαθηματικό Μητρόδωρο και το νομικό Ολύμπιο. Σπούδασε στον τόπο καταγωγής του, γεγονός αξιοσημείωτο, καθώς την εποχή εκείνη κέντρο των ιατρικών σπουδών ήταν η Αλεξάνδρεια.1 Ξεκίνησε τις σπουδές του με τον πατέρα του και συνέχισε με ένα φημισμένο γιατρό της εποχής, το όνομα του οποίου παραμένει άγνωστο. Γνωρίζουμε ωστόσο ότι γιος του τελευταίου ήταν ο γιατρός Κοσμάς, με τον οποίο ο Αλέξανδρος διατήρησε φιλικές σχέσεις σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Μετά τις σπουδές του ο Αλέξανδρος ταξίδεψε στην Αρμενία, τη Θράκη, τη Δαλματία, την Κυρηναϊκή, την Ιταλία, τη Γαλατία και την Ισπανία και στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στη Ρώμη, όπου άσκησε την ιατρική. Απέκτησε μεγάλη φήμη ως γιατρός. Διακρίθηκε επίσης ως φαρμακολόγος και βοτανολόγος. Κατά πάσα πιθανότητα ανέπτυξε και διδακτική δραστηριότητα.2 Φαίνεται ότι σταμάτησε να ασκεί την ιατρική σε προχωρημένη ηλικία. Όπως ομολογεί ο ίδιος, «γέρων» πια, επιδόθηκε στη συγγραφή ιατρικών συγγραμμάτων. Το κύριο έργο του είναι μια συλλογή πραγματειών με τίτλο Θεραπευτικά. Το έργο του, αποτέλεσμα της μακρόχρονης εμπειρίας και των πρωτότυπων ερευνών του, τον κατέστησε το σημαντικότερο γιατρό της βυζαντινής περιόδου. Οι θεραπευτικές του μέθοδοι γνώρισαν ευρεία διάδοση και εξακολούθησαν να εφαρμόζονται μέχρι τους νεότερους χρόνους.

2. Συγγραφικό έργο

Η συλλογή πραγματειών Θεραπευτικά αποτελείται από δώδεκα βιβλία. Ο Αλέξανδρος είχε αφιερώσει το έργο στο φίλο του τον Κοσμά, το γιο του δασκάλου του. Πρόκειται για μια τρόπον τινά ιατρική εγκυκλοπαίδεια που αναφέρεται στην παθολογία και τη θεραπευτική διαφόρων εσωτερικών παθήσεων. Τα Θεραπευτικά αναλύουν ένα μεγάλο εύρος ασθενειών κατά θεματικές ενότητες, π.χ. παθήσεις κεφαλής και εγκεφάλου. Το βιβλίο Περί πυρετών3 φαίνεται να είχε σχεδιαστεί αρχικά ως αυτοτελές, αλλά κατόπιν προσαρμόστηκε για να περιληφθεί στη συλλογή. Τα βιβλία Περί ελμίνθων και Περί οφθαλμών είναι γραμμένα σε μορφή επιστολών. Τα κεφάλαια περί οφθαλμολογικών παθήσεων, πλευρίτιδας και δυσεντερίας ξεχωρίζουν για τη διεξοδικότητά τους. Με λεπτομέρεια εξετάζονται επίσης οι παθήσεις του νευρικού συστήματος. Το δωδέκατο βιβλίο είναι μια πρωτότυπη πραγματεία που αναφέρεται στην ποδάγρα. Τέλος, ένα από τα βιβλία της συλλογής πραγματεύεται θέματα φυτολογίας και φαρμακολογίας, όπου παρατίθεται μεγάλος αριθμός φαρμακευτικών φυτών, τόσο από το χώρο της Μεσογείου όσο και από την Ανατολή. Το βιβλίο αυτό θεωρείται η πρώτη κλινική μελέτη της φυτοθεραπείας. Η ευρεία γνώση του φυτικού πλούτου της Ανατολής ενδεχομένως να οφείλεται σε πληροφορίες που είχε αντλήσει ο Αλέξανδρος από τον γνωστό για τα ταξίδια του στην Ανατολή Κοσμά τον Ινδικοπλεύστη καθώς, κατά μία παράδοση, ο Κοσμάς ήταν γνωστός της οικογένειας του Αλέξανδρου.4

3. Ιατρική δράση

Σε σύγκριση με άλλους γιατρούς της περιόδου, π.χ. τον Αέτιο από την Άμιδα, ο Αλέξανδρος ασχολήθηκε περισσότερο με την πρακτική και τη χορήγηση των φαρμάκων παρά με τη θεωρία. Ήταν βαθύς γνώστης του έργου του Γαληνού, τον οποίο θεωρούσε τη μεγαλύτερη αυθεντία στην ιατρική. Εφάρμοσε στην πράξη πολλά από τα συμπεράσματα των ερευνών του Γαληνού. Δεν δίστασε, όμως, και να κρίνει τις διαγνώσεις του και να συμπληρώσει πολλές από τις συνταγές του. Ως γιατρός, ο Αλέξανδρος διακρίνεται για την προσεκτική μεθοδολογία διάγνωσης και θεραπευτικής. Χορηγούσε τα φάρμακα σύμφωνα με την αρχή contraria contrariis, δηλαδή στην αρχή των αντιθέτων, βασιζόμενος στην πεποίθησή του για τη θεραπευτική δύναμη της φύσης. Θεωρούσε ότι πριν από τη θεραπεία προέχει η ρύθμιση της διατροφής με τη μορφή «κυκλικής θεραπευτικής αγωγής». Έδειχνε προτίμηση στις ήπιες μεθόδους και στα λουτρά, ενώ απέφευγε τις δραστικές θεραπευτικές αγωγές. Σε πολλές περιπτώσεις συνιστούσε φλεβοτομία, καθαρτικά και διουρητικά. Ήταν ο πρώτος γιατρός που χορήγησε σίδηρο ως εσωτερικό φάρμακο. Ο Αλέξανδρος, τέλος, εναντιωνόταν στην άμεση χειρουργική επέμβαση και την υπερβολική χρήση των φαρμάκων, θεωρώντας την πρόληψη βασικό καθήκον του γιατρού.5

4. Αποτίμηση

Ο Αλέξανδρος ο Τραλλειανός θεωρείται ο σπουδαιότερος βυζαντινός γιατρός. Το έργο του άσκησε μεγάλη επιρροή στους συγχρόνους και τους μεταγενεστέρους του και μεταφράστηκε στα λατινικά, εβραϊκά και αραβικά. Βασικό μειονέκτημα στο έργο του έχει θεωρηθεί η πίστη στη θεραπευτική δύναμη των περιάπτων και των εξορκισμών. Ο Αλέξανδρος πίστευε ότι ο γιατρός οφείλει να χρησιμοποιεί όλα τα μέσα για τη θεραπεία των ασθενών του («πάντα προσάγειν»). Αξίζει να σημειωθεί, ωστόσο, ότι η δαιμονολογία και η διδασκαλία της συμπάθειας, η πεποίθηση ότι οι «υλικοί δαίμονες» επενεργούσαν εξαιτίας της «συμπάθειας» τόσο στα θεραπευτικά όσο και στα δηλητηριώδη βότανα, χαρακτήριζαν γενικά την ιατρική σκέψη της εποχής. Κατά πάσα πιθανότητα η υιοθέτηση αυτών των αντιλήψεων από τον Αλέξανδρο συνέβαλε στην ευρεία αποδοχή του έργου του στην Ανατολή κατά τους επόμενους αιώνες. Το έργο του υπήρξε πηγή μελέτης για τους μεταγενέστερους Βυζαντινούς και Άραβες γιατρούς. Σύμφωνα με τους νεότερους ιστορικούς της ιατρικής, ο Αλέξανδρος διακρινόταν για την πρακτική εμπειρία του, την κριτική στάση του απέναντι σε παλαιότερους γιατρούς και τις σαφείς περιγραφές. Τα στοιχεία αυτά τον ξεχωρίζουν από τους σύγχρονούς του συγγραφείς ιατρικών πραγματειών, οι οποίοι ήταν κυρίως απλώς ερανιστές. Γενικά θεωρείται ότι ο Αλέξανδρος πλησιάζει σε μεγαλύτερο βαθμό απ’ ό,τι οι υπόλοιποι βυζαντινοί γιατροί τη σημερινή αντίληψη περί ιατρικής.6

1. J. Duffy, «Byzantine medicine in the sixth and seventh centuries: Aspects of teaching and practice», Dumbarton Oaks Papers 38 (1984), σελ.21.

2. Η. Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία, τόμ. 3, H λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών (Αθήνα 1994), σελ. 121.

3. Η απόδοση του συγκεκριμένου έργου στον Αλέξανδρο Τραλλειανό έχει ωστόσο αμφισβητηθεί από τον P. Tassinari, Ps. Alessandro d' Afrodisia: Trattato sulla febbre. Cultureantiche. Studi e testi, 8. (Alessandria 1994), ο οποίος θεωρεί ότι το κείμενο είναι μάλλον φιλοσοφικό παρά ιατρικό κι ότι θα πρέπει να χρονολογηθεί περίπου στον 2ο μ.Χ αιώνα.

4. H. Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία, τόμ. 3, H λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών (Αθήνα 1994), σελ. 121-2. J. Scarborough, «The life and times of Alexander of Tralles», Expedition [University of Pennsylvania Museum of Archaeology and Anthropology] 39 no.2 (1997), σελ. 51-60.

5. J. Duffy, «Byzantine medicine in the sixth and seventh centuries: Aspects of teaching and practice», Dumbarton Oaks Papers 38 (1984), σελ.25. H. Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία, τόμ. 3, H λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών (Αθήνα 1994), σελ. 123.

6. J. Duffy, «Byzantine medicine in the sixth and seventh centuries: Aspects of teaching and practice», Dumbarton Oaks Papers 38 (1984), σελ.26· Η. Hunger, Βυζαντινή Λογοτεχνία, τόμ. 3, H λόγια κοσμική γραμματεία των Βυζαντινών (Αθήνα 1994), σελ. 122· J. Scarborough, «Early Byzantine Pharmacology» Dumbarton Oaks Papers 38 (1984), σελ.226-8.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.