Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Άσπενδος (Αρχαιότητα), Λουτρά

Συγγραφή : Pianalto Anna , Ντόουσον Μαρία - Δήμητρα (11/11/2002)

Για παραπομπή: Pianalto Anna, Ντόουσον Μαρία - Δήμητρα , «Άσπενδος (Αρχαιότητα), Λουτρά», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=3816>
Άσπενδος (Αρχαιότητα), Λουτρά (10/4/2008 v.1) Aspendus (Antiquity), Baths (16/10/2008 v.1) 
 

1. Θέση

Τα Μεγάλα Λουτρά βρίσκονται έξω από την Ακρόπολη της Ασπένδου σε μια περιοχή δημόσιων κτηρίων αγνώστου χρήσεως, από τα οποία αναγνωρίσιμα είναι μόνο τα Μικρά Λουτρά βορειοδυτικά και το Θέατρο βόρεια των Μεγάλων Λουτρών. Και τα δύο συγκροτήματα λουτρών αναπτύσσονται κατά μήκος του δρόμου, που οδηγούσε στη νότια πύλη της ακρόπολης. Τα Μεγάλα Λουτρά δεν ανασκάφτηκαν ποτέ.

2. Αρχιτεκτονική περιγραφή

Το συγκρότημα των λουτρών είναι σχετικά μικρού μεγέθους και δε διαθέτει παλαίστρα.1 Περιλαμβάνει πέντε δωμάτια διαταγμένα ώστε να δημιουργούν ένα ορθογώνιο και συμπαγές κτήριο. Τα πρώτα δύο (F, B) που συναντάμε εισερχόμενοι στο κτήριο εφάπτονται κατά τη στενή πλευρά τους και από τα υπόλοιπα τρία, τα δύο (S, T) είναι κάθετα στο δωμάτιο Β, ενώ το τρίτο C είναι παράλληλο στο F. Πιθανώς η κύρια είσοδος βρισκόταν στη βόρεια πλευρά του κτηρίου και οδηγούσε στην ορθογώνια επιμήκη αίθουσα του frigidarium F (ψυχρού οίκου), η οποία είχε τρεις ορθογώνιες κόγχες στη βόρεια πλευρά και πέντε στη νότια. Το δυτικό τμήμα του δωματίου κατείχε μια πισίνα, η οποία διέθετε μια ορθογώνια κόγχη στο βόρειο και μια στο νότιο τοίχο της. Η ανατολική πλευρά του δωματίου έδινε ελεύθερη πρόσβαση στην αίθουσα Β, δηλαδή στη βασιλική των θερμών. Η βασιλική ήταν επίσης μια επιμήκης αίθουσα με ένα άνοιγμα στο νότιο τοίχο της, που οδηγούσε στην κάθετη αίθουσα του tepidarium (μέσου ή χλιαινόμενου οίκου). Το δάπεδό της περιέκλειε τους πήλινους στυλίσκους (pilae) των υπόκαυστων και ο ανατολικός τοίχος της είχε δύο ορθογώνιες κόγχες. Η νότια πλευρά περιλάμβανε μια κολυμβήθρα2 ζεστού νερού (alveus) με τρεις ορθογώνιες κόγχες στην ανατολική πλευρά της, η οποία διαχωριζόταν από τον υπόλοιπο χώρο του tepidarium με κιγκλίδωμα. Στο δυτικό τοίχο δύο ανοίγματα οδηγούσαν στην αίθουσα του sudatorium S (λουτρού εφιδρώσεως). Το sudatorium είχε επίσης υπόκαυστα και επικοινωνούσε μέσω δύο ανοιγμάτων με τον επόμενο χώρο του caldarium C (θερμού οίκου). Η αίθουσα αυτή, επίσης με υπόκαυστα, διέθετε τρεις κολυμβήθρες ζεστού νερού (alvei), από τις οποίες οι δύο μικρότερες βρίσκονταν στη βόρεια και νότια πλευρά της ενώ η μεγαλύτερη κατείχε όλη τη δυτική πλευρά διαμορφώνοντας τρεις εν σειρά ορθογώνιες κόγχες. Στη βόρεια πλευρά της υπήρχε, εκτός από την κολυμβήθρα, ένας ενδιάμεσος χώρος μικρών διαστάσεων, ο οποίος τη διαχώριζε από το frigidarium. Ο χώρος αυτός παρατηρείται μόνο σε μεγάλα λουτρά ή θέρμες.3 Στο δυτικό τοίχο αυτού του βοηθητικού δωματίου ένα άνοιγμα οδηγούσε σε έναν προθάλαμο, ο οποίος περιλάμβανε προφανώς την έξοδο στα δυτικά.

3. Υλικά και τρόποι δομής

Ως προς τα υλικά δομής, τα θεμέλια και οι τοίχοι είναι κατασκευασμένοι από λαξευμένο τοπικό κροκαλοπαγές πέτρωμα στις εξωτερικές παρειές τους και από χυτά υλικά (αργούς λίθους και λάσπη) που γεμίζουν το εσωτερικό διάκενο, ώστε η τοιχοποιία να έχει σημαντικό πάχος με ταυτόχρονη εξοικονόμηση υλικού. Τα τόξα και οι ημικυλινδρικοί θόλοι (καμάρες) που στεγάζουν τα δωμάτια παρουσιάζουν τελική επίστρωση από πλίνθους.4

Οι τεχνικές οικοδομικής που εφαρμόστηκαν είναι οι πλέον διαδεδομένες και αντιπροσωπευτικές της εποχής κατά την οποία κατασκευάστηκε το κτήριο. Σήμερα σώζονται μόνο μερικά τμήματα τοιχοποιίας μεταξύ των δωματίων και κάποιοι πήλινοι αγωγοί που εκτείνονται μέσα στο πάχος των διπλών τοίχων και οι οποίοι εξυπηρετούσαν την παροχή θερμού και ψυχρού νερού στους χώρους των λουτρών.

4. Ερμηνευτικές προσεγγίσεις

Η μελετήτρια ρωμαϊκών λουτρών Nielsen5 πιστεύει ότι μια ομάδα λουτρών της δυτικής Ανατολίας και της δυτικής Παμφυλίας, στην οποία εντάσσεται το συγκρότημα Μεγάλων Λουτρών της Ασπένδου, εμφανίζουν τοπικές ιδιαιτερότητες και ομοιότητες μεταξύ τους: μεγάλες αίθουσες, ίδια διάταξη των διαφορετικών δωματίων, μεγάλα caldaria με ορθογώνιες κόγχες, επιμήκη αίθουσα του frigidarium με πισίνα, καθώς και βασιλικές των θερμών.

Ταυτόχρονα η Nielsen παρατήρησε και τις διαφορές τους: συνήθως είναι σχετικά μικρά και δε διαθέτουν γυμνάσιο, αλλά ανήκουν επίσης στη ίδια κατηγορία και με κάποια μεγάλα λουτρά με ή χωρίς παλαίστρα. Στην ομάδα αυτή λουτρών εντάσσονται και τα Μεγάλα Λουτρά της Ασπένδου.

Ο μελετητής Yegül6 αναφέρει τα συγκεκριμένα λουτρά ως παράδειγμα εφαρμογής ασύμμετρου σχεδίου κάτοψης. Τα Μεγάλα Λουτρά αυτού του τύπου περιλαμβάνουν ορθογώνιες αίθουσες σε παράταξη, παράλληλες ή κάθετες μεταξύ τους, οι οποίες δημιουργούν ένα συμπαγές σύνολο. Ο βασικός τρόπος κυκλοφορίας μέσα σε αυτές είναι «το δαχτυλίδι», δηλαδή ο λουόμενος ακολουθεί μια συγκεκριμένη συνεχόμενη πορεία από το αποδυτήριο στη βασιλική ή στο frigidarium και στη συνέχεια στο tepidarium για να καταλήξει στο caldarium, το οποίο βρίσκεται δίπλα στο πρώτο δωμάτιο που συναντάει από την είσοδο, σχηματίζοντας έτσι κυκλική πορεία. Ως προς την χρήση των διαφορετικών δωματίων παρατηρείται η εμφάνιση της βασιλικής των θερμών, μιας μεγάλης επιμήκους αίθουσας, η οποία λειτουργούσε κυρίως ως αίθουσα κοινωνικής χρήσης στο κτήριο των θερμών, όπως η δημόσια βασιλική στη ρωμαϊκή αγορά. Αν η βασιλική ήταν αρκετά ευρύχωρη μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως εσωτερική παλαίστρα και, πιο σπάνια, ως αποδυτήριο.

1. Nielsen, I., Thermae et Balnea. The architecture and cultural history of Roman public baths (Aarhus 1993), σελ. 111. Το μέσο μέγεθος των λουτρών χωρίς παλαίστρα είναι περίπου 1.200 τ.μ.

2. Για τη χρήση της λέξης βλ. Δημήτρακου, Δ., Μέγα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσας 5 (Αθήνα 1951), σελ. 4013.

3. Ο συγκεκριμένος χώρος ονομάστηκε στα αγγλικά heat lock ή heat trap και δεν υπάρχει αντίστοιχη ορολογία ούτε στα λατινικά ούτε στα ελληνικά. Το heat trap ήταν χαρακτηριστικό των στρατιωτικών λουτρών. Συνήθως ήταν ένα μικρό δωμάτιο με ορθογώνιο σχήμα και τοποθετούνταν μεταξύ του frigidarium και του caldarium, κανονικά θερμαινόταν έμμεσα με υπόκαυστο. Αργότερα ήταν άμεσα θερμαινόμενο και λειτουργούσε ως sudatorium, ή tepidarium ή θερμαινόμενο αποδυτήριο.

4. Ozgur, M.E., Aspendos. A travel guide (Istanbul 1988-1990), σελ. 46-47.

5. Nielsen, I., Thermae et Balnea. The architecture and cultural history of Roman public baths (Aarhus 1993), σελ. 109.

6. Yegül, F., Baths and bathing in classical antiquity (New York 1992), σελ. 291.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.