Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Σκυθική Εκστρατεία του Δαρείου

Συγγραφή : Κίτσος Δημήτριος (1/10/2002)

Για παραπομπή: Κίτσος Δημήτριος, «Σκυθική Εκστρατεία του Δαρείου», 2002,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=6156>
Σκυθική Εκστρατεία του Δαρείου (21/4/2008 v.1) Darius' Scythian campaign (14/4/2011 v.1) 
 

1. Πηγές

Για την εκστρατεία του Δαρείου Α΄ στη Θράκη και τη Σκυθία είναι αδύνατη σε αρκετές περιπτώσεις ακόμα και μια γενική εικόνα, καθώς αμφισβητείται έντονα από την κριτική ανάλυση η αφήγηση του Ηροδότου, της μοναδικής κύριας πηγής. Πολλά σημεία της δικαιολογημένα θεωρούνται από ασαφή, αντιφατικά και ανακριβή έως παντελώς ανυπόστατα. Συνδυάζοντας τα ιστορικά, αρχαιολογικά, γεωγραφικά και ιστοριογραφικά στοιχεία οι ερευνητές έχουν διατυπώσει διάφορες απόψεις για τη χρονολογία, τα αίτια και τα συμβάντα της σκυθικής εκστρατείας του Δαρείου. Το γεγονός τοποθετείται περί το 513 π.Χ.1

2. Τα αίτια

Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο, ο Δαρείος θέλησε να εκδικηθεί τους Σκύθες για την εισβολή τους στη Μηδία έναν αιώνα νωρίτερα.2 Επίσης, εμφανίζεται εμμέσως να ακολουθεί με αυτό τον τρόπο τη συμβουλή της βασίλισσας Άτοσσας, η οποία τον προέτρεψε να αναλάβει μια μεγάλη πολεμική επιχείρηση που θα τον αναδείκνυε ως ένα γενναίο ηγεμόνα στα μάτια των Περσών, ενώ ταυτόχρονα αυτοί θα απασχολούνταν έτσι με τον πόλεμο και όχι με συνωμοσίες εναντίον του.3

Πέρα βέβαια από αυτές τις τυπικές και μάλλον απλοϊκές εξηγήσεις, έχουν αναζητηθεί από τους ιστορικούς και άλλες αιτίες. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι αιτίες αυτές προφανώς εξαρτώνται από την κατεύθυνση και την έκταση των περσικών επιχειρήσεων οι οποίες όμως κάθε άλλο παρά ξεκάθαρες είναι. Η εκστρατεία έχει θεωρηθεί από ορισμένους ως εκδήλωση ωμού επεκτατισμού χωρίς κανένα συγκεκριμένο σκοπό. Ο Δαρείος ήθελε απλώς να επεκτείνει την κυριαρχία του όσο μακρύτερα μπορούσε και να μετατρέψει τον Εύξεινο Πόντο σε περσική λίμνη. Σύμφωνα με μια άλλη θεωρία η επιχείρηση είχε κυρίως εξερευνητικό χαρακτήρα.

Κατ’ άλλους, η εκστρατεία ήταν τόσο μεγαλεπήβολη που αποσκοπούσε στη σαρωτική κατάκτηση από δυτικά προς ανατολικά περιοχών της νότιας Ουκρανίας, Ρωσίας, Καυκάσου, ακόμα και κεντρικής Ασίας ώστε να εξασφαλιστούν από επιδρομές όλα τα βόρεια ασιατικά σύνορα του περσικού κράτους. Αντίθετα, υπάρχει η άποψη ότι αντικειμενικός σκοπός του Δαρείου ήταν μόνο η υποδούλωση της Θράκης και η καθιέρωση του Ίστρου (σημ. Δούναβη) ως βόρειου φυσικού συνόρου στην Ευρώπη, ενώ η προέλαση πέρα από αυτόν ήταν μια γιγαντιαία επίδειξη δύναμης στους Σκύθες, για να αποτραπεί τυχόν επέμβασή τους στη Θράκη ή και πλαγιοκόπηση των Περσών κατά τη μελλοντική εισβολή τους στην Ελλάδα.

Φυσικά, τα κίνητρα μπορεί να ήταν κυρίως οικονομικά, καθώς η προσθήκη νέων επαρχιών στην αυτοκρατορία θα σήμαινε και νέα έσοδα από φόρους. Συναφής είναι και ο ισχυρισμός ότι η όλη επιχείρηση ήταν μια απόπειρα διάνοιξης και ελέγχου νέων εμπορικών οδών και πρόσβασης σε νέες πλουτοπαραγωγικές πηγές. Κάτι τέτοιο θα ωφελούσε ιδιαίτερα τους Ίωνες υπηκόους του Δαρείου προς χάριν ίσως και των οποίων προχώρησε στην εκστρατεία.4

Ωστόσο, σχετικά πρόσφατα αρχαιολογικά στοιχεία και μελέτες ενισχύουν την παλαιότερη θεωρία ότι μετά τη διάβαση του Ίστρου οι Πέρσες τελικά κατευθύνθηκαν βορειοδυτικά και ότι πρωταρχικός, αν όχι μοναδικός, στόχος του Δαρείου ήταν τα χρυσωρυχεία στη χώρα των Αγάθυρσων, στη σημερινή Τρανσυλβανία. Έτσι, η εκστρατεία αποσκοπούσε στην κατάκτηση και εξασφάλιση της επικοινωνίας της χρυσοφόρου περιοχής με την υπόλοιπη αυτοκρατορία για την οποία βέβαια ήταν απαραίτητος ο έλεγχος και η προστασία της Θράκης από επιδρομές νομάδων της στέππας.5

3. Η εκστρατεία

Όποιο κι αν ήταν το βασικό αίτιο ή οι συνδυασμοί αιτίων που τον ώθησαν στην εκστρατεία, ο Δαρείος προετοιμάστηκε και αναχώρησε από τα Σούσα επικεφαλής του στρατού του.6 Πιθανότατα είχε προηγηθεί μια αναγνωριστική επιδρομή του σατράπη Αριαράμνη, με 30 πεντηκοντόρους στις σκυθικές ακτές του Εύξεινου Πόντου.7 Ο Ηρόδοτος αναφέρει ότι η στρατιά που συγκέντρωσε ο Δαρείος απ’ όλη την επικράτειά του αριθμούσε 700.000 άντρες, πεζούς και ιππείς, ενώ η ναυτική δύναμη ανερχόταν σε 600 πλοία,8 αλλά οι αριθμοί θεωρούνται υπερβολικοί. Το μεγαλύτερο μέρος του στόλου προερχόταν από τις υποτελείς ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας, της ευρωπαϊκής πλευράς του Ελλήσποντου και νησιών του Αιγαίου με αρχηγούς τους τυράννους των πόλεων αυτών. Έτσι, στην εκστρατεία συμμετείχαν οι Μιλτιάδης από τη Χερσόνησο, Δάφνης από την Άβυδο, Ίπποκλος από τη Λάμψακο, Ηρόφαντος από το Πάριο, Μητρόδωρος από την Προκόννησο, Aρισταγόρας από την Κύζικο, Αρίστων από το Βυζάντιο, Αρισταγόρας από την Κύμη, Λαοδάμας από τη Φώκαια, Iστιαίος από τη Μίλητο, Στράττης από τη Χίο, Αιάκης από τη Σάμο9 και ο στρατηγός των Μυτιληναίων, Κώης.10

Ο στρατός έφτασε στη Χαλκηδόνα (σημ. Kadiköy) και πέρασε το Βόσπορο από τη γέφυρα που κατασκεύασε με πλοία ο Σάμιος αρχιτέκτονας Μανδροκλής. Μετά τη διάβαση, ο Δαρείος έδωσε εντολή στους Έλληνες διοικητές του ναυτικού να πλεύσουν στον Εύξεινο μέχρι τις εκβολές του Ίστρου, να γεφυρώσουν τον ποταμό και να περιμένουν εκεί. Ένα μέρος του στόλου βέβαια θα πρέπει να έμεινε πίσω για την παροχή υποστήριξης κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στη Θράκη, σύμφωνα με την πάγια περσική τακτική.11 Πράγματι ο στόλος ανέβηκε τον Ίστρο από τις εκβολές του σε χρονικό διάστημα δύο ημερών και κατασκεύασε πλωτή γέφυρα στο σημείο που αρχίζει το δέλτα του ποταμού.12 Στο μεταξύ, ο περσικός στρατός είχε ξεκινήσει την προέλασή του στην ανατολική Θράκη. Τα θρακικά φύλα υποτάχτηκαν χωρίς αντίσταση εκτός από τους Γέτες οι οποίοι όμως τελικά νικήθηκαν και υποχρεώθηκαν να συνοδεύσουν τους Πέρσες στην εκστρατεία.13

Ο Δαρείος συνέχισε την πορεία προς βορρά και έφτασε στη γέφυρα του Ίστρου. Όταν πέρασε απέναντι με το στρατό του, διέταξε τους Ίωνες να διαλύσουν τη γέφυρα και να τον ακολουθήσουν όλα τα πληρώματα των πλοίων στη Σκυθία. Ωστόσο ο Κώης τον έπεισε ότι καλό θα ήταν, για κάθε ενδεχόμενο, να διατηρηθεί η δυνατότητα επιστροφής από τον ίδιο δρόμο. Τότε ο Δαρείος έδωσε εντολή στους Ίωνες τυράννους να μείνουν εκεί και να υπερασπιστούν τη γέφυρα για εξήντα μέρες. Αν μέσα στο διάστημα αυτό δεν είχε επιστρέψει, ήταν ελεύθεροι να γυρίσουν στις πατρίδες τους.14 Γενικά, το περιστατικό αυτό θεωρείται φανταστικό.15 Πάντως ο ιωνικός στόλος έμεινε πίσω και οι Πέρσες εισέβαλαν στη Σκυθία.

Τι συνέβη εκεί είναι αδύνατο να εξακριβωθεί. Ίσως ο Δαρείος προσπάθησε να προελάσει βορειοδυτικά μέχρι την Τρανσυλβανία, ενώ, αν τελικά προχώρησε βορειοανατολικά, πιστεύεται ότι θα έφτασε μόνο μέχρι τον ποταμό Τύρα (σημ. Δνείστερο). Οποιαδήποτε όμως κι αν ήταν η κατεύθυνσή του δεν πέτυχε τίποτα. Οι Σκύθες εφάρμοσαν τακτική καμένης γης, απέφυγαν τη μάχη εκ παρατάξεως και διενεργούσαν νυχθημερόν ξαφνικές επιδρομές με το ιππικό τους εναντίον του εισβολέα. Τελικά, ο περσικός στρατός αναγκάστηκε να αποσυρθεί με αρκετές απώλειες και κατευθύνθηκε προς τη γέφυρα του Ίστρου.16

Στο μεταξύ, πριν περάσει το χρονικό όριο που είχε θέσει ο Δαρείος στους Ίωνες, οι Σκύθες έστειλαν ένα τμήμα τους στη γέφυρα και τους συνέστησαν να μην παραμείνουν πέρα από αυτό. Οι Ίωνες φέρεται να συμφώνησαν και οι Σκύθες αναχώρησαν.17 Ωστόσο, όταν πέρασαν οι εξήντα μέρες και οι Πέρσες υποχωρούσαν καταδιωκόμενοι, οι Ίωνες παρέμειναν στις θέσεις τους. Τότε οι Σκύθες ξαναπαρουσιάστηκαν και τους προέτρεψαν να διαλύσουν αμέσως τη γέφυρα και να φύγουν, ώστε να εγκλωβιστεί και να εξοντωθεί στη Σκυθία ο αντίπαλος, ενώ οι Ίωνες θα απαλλάσσονταν έτσι από τον περσικό ζυγό. Ακολούθησε σύσκεψη των τυράννων κατά την οποία ο Μιλτιάδης πρότεινε την εφαρμογή της πρότασης των Σκυθών, για να ελευθερωθεί η Ιωνία. Τον αντέκρουσε όμως ο Ιστιαίος λέγοντας ότι όλοι χρωστούσαν την εξουσία τους στο Δαρείο κι ότι η κατάλυση της περσικής κυριαρχίας θα σήμαινε το τέλος και της δικής τους διακυβέρνησης, αφού οι πόλεις τους θα προτιμούσαν τη δημοκρατία. Οι υπόλοιποι αποδέχτηκαν τελικά την άποψη του Ιστιαίου, αλλά παραπλάνησαν τους Σκύθες προσποιούμενοι πάλι ότι συμφωνούν μαζί τους και διαλύοντας ένα τμήμα της γέφυρας στο βόρειο άκρο. Έτσι οι Σκύθες έφυγαν ήσυχοι και όταν έφτασε ο Δαρείος η γέφυρα επανασυμπληρώθηκε και οι Πέρσες πέρασαν τον Ίστρο. Μετά απ΄αυτό οι Σκύθες κατηγόρησαν τους Ίωνες ότι ως ελεύθεροι είναι οι πιο κακοί και άνανδροι άνθρωποι του κόσμου, ενώ ως σκλάβοι οι πιο δουλοπρεπείς και πειθήνιοι.18

Αν και για την εμφανιζόμενη πατριωτική διαγωγή του Μιλτιάδη διατυπώνονται βάσιμες αντιρρήσεις,19 υπάρχει πυρήνας αλήθειας στο «επεισόδιο του Ίστρου». Πιθανότατα η γραμμή επικοινωνίας του Δαρείου με τον Ίστρο κόπηκε πράγματι από τους Σκύθες και δόθηκε η δυνατότητα στους Ίωνες να τον εγκαταλείψουν ή και να στραφούν εναντίον του, κάτι για το οποίο φέρεται ότι τιμωρήθηκαν αργότερα η Άντανδρος και το Λαμπώνειο. Εξάλλου, κατά τη διάρκεια της απουσίας του Πέρση βασιλιά, και μαθαίνοντας μάλλον την αποτυχία του στη Σκυθία, επαναστάτησαν κι άλλες πόλεις όπως το Βυζάντιο, η Χαλκηδόνα και η Πέρινθος.20 Γι΄ αυτό το λόγο ο Δαρείος αναγκάστηκε να επιστρέψει από τη Θράκη μέσω της χερσονήσου του Ελλήσποντου και από τη Σηστό πέρασε στη Μικρά Ασία. Άφησε πίσω του στην Ευρώπη 80.000 άντρες υπό το Μεγάβαζο για την καταστολή της εξέγερσης και την ολοκλήρωση της κατάληψης της Θράκης.21 Όσο για τους Σκύθες, μέσα στον ίδιο ή τον επόμενο χρόνο, εξαπέλυσαν επιδρομή αντιποίνων εναντίον των Περσών στη Θράκη φτάνοντας μέχρι τον Ελλήσποντο.22

1. Για το θέμα της χρονολόγησης αναλυτικά σε Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ.33-39. Επίσης, Wade-Gery, H.T., “Miltiades”,  JHS 71 (1951), σελ. 215-16 και σημ. 14· Georges, P., “Darius in Scythia”,  AJAH 12 (1987), σελ. 139, σημ. 3.

2. Ηρ. 4.1, 118-9.

3. Ηρ. 3.134. Για τις αιτιολογήσεις του Ηροδότου, Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ. 39-40.

4. Απόψεις για τα αίτια και κριτική, Bury, J.B., “The European expedition of Darius”,  CR 11 (1897), σελ. 281· Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ. 40-42, 48-49· CHI 2, σελ.190 (T. Sulimirski) και σελ. 301 (A.R. Burn)· Minns, E.H., Scythians and Greeks (Cambridge 1913), σελ.117.

5. Bury, J.B., “The European expedition of Darius”, CR 11 (1897), σελ. 281-82· Georges, P., “Darius in Scythia”,  AJAH 12 (1987), σελ. 100. Για τους Αγάθυρσους, Ηρ. 4.104.

6. Ηρ. 4.83.

7. Κτησίας Περσικά 16. Αμφιβολίες για το θέμα αυτό, Cook, J.M., The Persian empire (London 1983), σελ.62-63. Άποψη ότι επρόκειτο για συνδυασμένη επιχείρηση με την εισβολή του Δαρείου, Georges, P., “Darius in Scythia”, AJAH 12 (1987), σελ.133-34. Η επιτυχής εκστρατεία εναντίον Σκυθών που αναφέρεται στην επιγραφή του Δαρείου στο Behistun και σε Πολύαιν. 7.11.6, 7.12 θεωρείται ότι έγινε λίγα χρόνια νωρίτερα στο σημερινό Τουρκεστάν, Wade-Gery, H.T., “Miltiades”,  JHS 71 (1951), σελ. 215, σημ. 14.

8. Ηρ. 4.87.

9. Ηρ. 4.137-8.

10. Ηρ. 4.97. Τύραννος της Μυτιλήνης λίγο αργότερα, Ηρ. 5.11.

11. Bury, J.B., “The European expedition of Darius”,  CR 11(1897), σελ.278.

12. Ηρ. 4.85-89.

13. Ηρ. 4.89-96.

14. Ηρ. 4.97-98.

15. Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ. 44-46· CHI 2, σελ. 302 (A.R. Burn). Φαίνεται εξαιρετικά απίθανο και αφελές να αποφάσισε ο Δαρείος να αποκόψει ο ίδιος αυτή την οδό επιστροφής ή πιθανής υποχώρησης και την επικοινωνία του με τα μετόπισθεν–μια περιοχή που μόλις είχε καταλάβει–εν όψει της προέλασης σε μια άγνωστη χώρα ή να διατάξει την καταστροφή του στόλου της αυτοκρατορίας. Εξίσου απίθανο μοιάζει το γεγονός να μεταπείθεται αμέσως από ένα Μυτιληναίο στρατηγό, να αλλάζει τα υποτιθέμενα σχέδια της εκστρατείας και τελικά να αναστέλλει για εξήντα μέρες τη διάλυση της γέφυρας επιτρέποντας στον ιωνικό στόλο να τον εγκαταλείψει μετά το διάστημα αυτό.

16. Ηρ. 4.102, 118-36. Για τα γεγονότα στη Σκυθία, Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ. 47-48· CHI 2, σελ.190-1 (T. Sulimirski)· Minns, E.H., Scythians and Greeks (Cambridge 1913), σελ.116-17· Cook, J.M., The Persian empire (London 1983), σελ. 63· Georges, P., “Darius in Scythia”,  AJAH 12 (1987), σελ.124-132. Σύμφωνα με Κτησία Περσικά 17 η εκστρατεία κράτησε 15 μέρες και ο Δαρείος έχασε 80.000 άντρες, εγκαταλείποντας στη Σκυθία και την οπισθοφυλακή του. Ο Ηρόδοτος κάνει λόγο για λίγο περισσότερο από 60 μέρες και εγκατάλειψη των ασθενών και των λιγότερο ευκίνητων μονάδων.

17. Ηρ. 4.128, 133.

18. Ηρ. 4.136-42.

19. Περί Μιλτιάδη, Bury, J.B., “The European expedition of Darius”, CR 11 (1897), σελ. 278-79· Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ. 46-47, 57·  CHI 2, σελ. 302 (A.R. Burn)· Minns, E,H., Scythians and Greeks (Cambridge 1913), σελ.117· Wade-Gery, H.T., “Miltiades”,  JHS 71 (1951), σελ. 215. Ο Μιλτιάδης διατήρησε τη θέση του στη Χερσόνησο και μάλιστα μέσα από τη δική του ασφαλή επικράτεια επέστρεψε ο Δαρείος στην Ασία, πράγμα μάλλον αδύνατο αν είχε όντως προτείνει την καταστροφή της γέφυρας.

20. Ηρ. 5.1, 26-27. Για τα γεγονότα στον Ίστρο και την εξέγερση, Bury, J.B., “The European expedition of Darius” CR 11(1897), σελ. 278-79, 282· Macan, R.W., Herodotus II (London-New York 1895), σελ. 44-48, 56-57· CHI 2, σελ. 302-3 (A.R. Burn).

21. Ηρ. 4. 143.

22. Ηρ. 6.40.
     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.