Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

αναλυτική αναζήτηση

 ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ
z
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Αναζήτηση με το γράμμα ΑΑναζήτηση με το γράμμα ΒΑναζήτηση με το γράμμα ΓΑναζήτηση με το γράμμα ΔΑναζήτηση με το γράμμα ΕΑναζήτηση με το γράμμα ΖΑναζήτηση με το γράμμα ΗΑναζήτηση με το γράμμα ΘΑναζήτηση με το γράμμα ΙΑναζήτηση με το γράμμα ΚΑναζήτηση με το γράμμα ΛΑναζήτηση με το γράμμα ΜΑναζήτηση με το γράμμα ΝΑναζήτηση με το γράμμα ΞΑναζήτηση με το γράμμα ΟΑναζήτηση με το γράμμα ΠΑναζήτηση με το γράμμα ΡΑναζήτηση με το γράμμα ΣΑναζήτηση με το γράμμα ΤΑναζήτηση με το γράμμα ΥΑναζήτηση με το γράμμα ΦΑναζήτηση με το γράμμα ΧΑναζήτηση με το γράμμα ΨΑναζήτηση με το γράμμα Ω

Κίνημα Μανουήλ Μαυροζώμη

Συγγραφή : Βουγιουκλάκη Πηνελόπη (16/10/2003)

Για παραπομπή: Βουγιουκλάκη Πηνελόπη, «Κίνημα Μανουήλ Μαυροζώμη», 2003,
Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία
URL: <http://www.ehw.gr/l.aspx?id=4831>
Κίνημα Μανουήλ Μαυροζώμη (21/4/2008 v.1) Manuel Maurozomes' Rebellion (4/10/2010 v.1) 
 

1. Ιστορικό πλαίσιο

Το κίνημα του Μανουήλ Μαυροζώμη εκδηλώθηκε τη στιγμή που οι Λατίνοι σταυροφόροι κατέλαβαν για δεύτερη φορά την Κωνσταντινούπολη (13 Απριλίου 1204), στο πλαίσιο της Δ΄ Σταυροφορίας, και εγκατέστησαν λατινική διοίκηση. Ο λαός της πόλης δεν δέχθηκε με ευκολία τη λατινική κυριαρχία, ενώ μέλη της αριστοκρατίας της πόλης διέφυγαν σε περιοχές που παρέμειναν ελεύθερες και δημιούργησαν νέα κρατίδια με την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού. Έτσι, την περίοδο αυτή συναντάται στη Μικρά Ασία ο Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρις, γαμπρός του Αλεξίου Γ΄ Αγγέλου(1195-1203), να αγωνίζεται για τη δημιουργία μιας νέας κρατικής οντότητας στην περιοχή της Νίκαιας, με στόχο να αποτελέσει τη συνέχεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής αστάθειας που χαρακτήριζε τις ελεύθερες περιοχές της αυτοκρατορίας πρέπει να τοποθετηθεί ο σχηματισμός πολλών ανεξάρτητων κρατιδίων στις βυζαντινές επαρχίες της Μικράς Ασίας. Ο Θεόδωρος Μαγκαφάς είχε επιβληθεί ως ανεξάρτητος ηγεμόνας στη Φιλαδέλφεια, ο Σάββας Ασιδηνός στην πόλη Σαμψών, κοντά στη Μίλητο, ενώ την ίδια περίοδο ο Μανουήλ Μαυροζώμης επιχειρούσε την καθίδρυση ανεξάρτητης ηγεμονίας στην περιοχή της Φρυγίας. Το στασιαστικό κίνημα του τελευταίου ευνοήθηκε επίσης από την επάνοδο του Καϊχοσρόη Α΄ (1192-1196, 1204/5-1211) στο θρόνο του σουλτανάτου του Ικονίου.1 Ο Μανουήλ, ο οποίος συνδεόταν με συγγενικούς δεσμούς με τον Σελτζούκο σουλτάνο, βρήκε έναν πιστό σύμμαχο στην προσπάθειά του να επιβληθεί ως ανεξάρτητος ηγεμόνας στην περιοχή.

2. Το κίνημα του Μανουήλ Μαυροζώμη

Μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους (Απρίλιος 1204), ο Μανουήλ Μαυροζώμης (ο οποίος είχε διαφύγει από την πόλη λίγο πριν από την άλωση) κατέφυγε στη Μικρά Ασία, όπου και συνελήφθη από τους Βυζαντινούς της Νίκαιας. Ο Μαυροζώμης κατάφερε να αποδράσει και κατέφυγε στον γαμπρό του τον Καϊχοσρόη Α΄, ο οποίος μόλις είχε ανακαταλάβει το θρόνο του σουλτανάτου. Με τη βοήθειά του ο στασιαστής επιχείρησε να σχηματίσει ανεξάρτητη ηγεμονία στις περιοχές της Φρυγίας και του Μαιάνδρου. Το 1204/5, ενισχυμένος με ομάδες Τουρκομάνων νομάδων και Σελτζούκων μισθοφόρων του σουλτάνου, ο Μαυροζώμης επιδόθηκε σε σειρά λεηλασιών και επιδρομών στην κοιλάδα του Μαιάνδρου, με σκοπό την ενίσχυση της θέσης του στη Φρυγία.

Η δραστηριότητα του Μαυροζώμη και των στρατευμάτων του αποτελούσε σημαντική απειλή για τον αυτοκράτορα Θεόδωρο Α΄, ο οποίος ήθελε να έχει τον απόλυτο έλεγχο των φρυγικών επαρχιών, αποτρέποντας έτσι το ενδεχόμενο επίθεσης από το σουλτανάτο του Ικονίου. Στις αρχές του 1205 ο Λάσκαρις, που είχε πλέον επιβληθεί στη Βιθυνία, στράφηκε εναντίον του στασιαστή της Φρυγίας, καταφέρνοντας αρχικά τον περιορισμό της δραστηριότητάς του, ενώ στα τέλη του ίδιου έτους αναγκάσθηκε να βαδίσει και πάλι εναντίον του. Σε μάχη που δόθηκε σε περιοχή της Φρυγίας, ο μισθοφορικός στρατός του Μαυροζώμη διαλύθηκε, οι επικεφαλής μπέηδες συνελήφθησαν ενώ ο ίδιος τράπηκε σε φυγή.2 Ωστόσο, τον Φεβρουάριο/Μάρτιο του 1206, ο Θεόδωρος Α΄, μπροστά στον κίνδυνο επίθεσης από τους Σελτζούκους και έχοντας παράλληλα να αντιμετωπίσει την εισβολή του Δαβίδ Κομνηνού (αδελφού του Αλεξίου Α΄ Μεγάλου Κομνηνού, αυτοκράτορα της Τραπεζούντας) στην Παφλαγονία, τις στάσεις μικρότερων τοπαρχών καθώς και τις συνεχείς επιθέσεις των Λατίνων της Κωνσταντινούπολης στις δυτικές μικρασιατικές επαρχίες, αναγκάστηκε να έλθει σε συμβιβασμό με τον Σελτζούκο σουλτάνο. Στο πλαίσιο της συμφωνίας αυτής, ο Λάσκαρις αναγνώρισε την ανεξαρτησία του Μαυροζώμη και του παραχώρησε τη διοίκηση των πόλεων της Λαοδικείας και των Χωνών κοντά στην Ιεράπολη. Ωστόσο, σύμφωνα με τους όρους της συμφωνίας, ο Μανουήλ θα παρέμενε υποτελής στον σουλτάνο του Ικονίου.3 Οι δύο πόλεις παρέμειναν υπό την εξουσία του Μαυροζώμη έως το θάνατό του, οπότε και ενσωματώθηκαν στις σελτζουκικές κτήσεις.4

3. Συνέπειες

Το κίνημα του Μανουήλ Μαυροζώμη εμφανίσθηκε στο προσκήνιο μετά την κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους, συνιστώντας ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα του νέου αυτοκράτορα της Νίκαιας Θεοδώρου Α΄ Λασκάρεως. Όπως και τα άλλα αυτονομιστικά κινήματα την περίοδο εκείνη, το κίνημα του Μαυροζώμη δημιούργησε προβλήματα στην προσπάθεια του Θεοδώρου Α΄ να σφυρηλατήσει μια ισχυρή κρατική οντότητα στη ΒΔ Μικρά Ασία. Η κατάσταση αυτή άλλαξε επί Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη, όταν ο τελευταίος έλαβε αυστηρά μέτρα για την ενίσχυση της κρατικής εξουσίας και τον έλεγχο της αυλικής αριστοκρατίας και των επαρχιακών αρχόντων, δύο από τους βασικούς παράγοντες γένεσης των αυτονομιστικών κινημάτων.

1. Το θρόνο του Καϊχοσρόη Α΄ τον σφετερίστηκε το 1196 ο αδελφός του Ρουκνατίνος (Rukn ad-Din Suleiman Shah). Βλ. Σαββίδης, Α., Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κινήματα στα Δωδεκάνησα και τη Μικρά Ασία, 1189-1240 μ.Χ.: Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής προσωπογραφίας και τοπογραφίας την εποχή των Αγγέλων, των Λασκαρίδων της Νίκαιας και των Μεγαλοκομνηνών του Πόντου (Αθήνα 1987), σελ. 232.

2. Νικήτας Χωνιάτης, Χρονική Διήγησις, van Dieten, J.A. (ed.), Nicetae Choniatae Historia (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 11, Berlin – New York 1975), 626.47-73.

3. Με την ιδιότητα αυτή ο Μανουήλ Μαυροζώμης έλαβε μέρος το 1215 στην εκστρατεία των Σελτζούκων του Ικονίου κατά της Μικράς Αρμενίας.

4. O Langdon, J., Byzantium’s last imperial offensive in Asia Minor. The documentary evidence for and hagiographical lore about John III Ducas Vatatzes crusade against the Turks, 1222 or 1225 to 1231 (New York 1992), σελ. 49, υποσ. 22, υποστηρίζει ότι η πόλη της Λαοδικείας επανήλθε προσωρινά στην κατοχή του Ιωάννη Γ΄ Βατάτζη περί το 1226/7.

     
 
 
 
 
 

Δελτίο λήμματος
 
press image to open photo library
 

>>>
 
 
 
 
 
 

copyright © 2008, ΙΔΡΥΜΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Το έργο Μεγάλη Δικτυακή «Εγκυκλοπαίδεια Ελληνικού Πολιτισμού» - Μέρος Α΄ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.

Το έργο ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΙΖΟΝΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ συγχρηματοδοτήθηκε σε ποσοστό 80% από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και κατά 20% από εθνικούς πόρους στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος "Κοινωνία της Πληροφορίας" του Γ΄ ΚΠΣ.