alveus, -i
Η πρώτη έννοια της λέξης είναι προεξοχή ή χαμήλωμα. Κατ’ επέκταση στο χώρο των λουτρών σήμαινε την κολυμβήθρα με ζεστό νερό. Συνήθως βρισκόταν στο caldarium, εξυπηρετούσε ορισμένο αριθμό ατόμων, είχε βάθος περίπου 1 μ. και διαχωριζόταν από τον υπόλοιπο χώρο με κιγκλίδωμα. Το δάπεδο της βρισκόταν κατά ένα σκαλοπάτι χαμηλότερα από εκείνο του caldarium. το σχήμα της ήταν συνήθως ορθογώνιο σε κάτοψη ή με αψίδα.

βασιλική των θερμών, η
Ο όρος βασιλική χρησιμοποιείται για κοσμικά και θρησκευτικά ιδρύματα. Η κοσμική βασιλική βρισκόταν στην αγορά ή στις θέρμες. Λειτουργούσε κυρίως ως αίθουσα κοινωνικής χρήσης, όπως η δημόσια βασιλική στη ρωμαϊκή αγορά. Αν η βασιλική ήταν αρκετά ευρύχωρη, μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και ως εσωτερική παλαίστρα και, πιο σπάνια, ως αποδυτήριο.

βασιλική, η
Σημαντικός τύπος δημόσιου κτηρίου της ρωμαϊκής αρχιτεκτονικής που χρησίμευε ως δικαστική αίθουσα και χώρος εμπορικών συναλλαγών και χρηματιστηριακών πράξεων ή απλώς ως τόπος δημόσιων συγκεντρώσεων και ακροάσεων. Στα χριστιανικά χρόνια χρησιμοποιήθηκε ως τόπος λατρείας και μετεξελίχθηκε σε ναό, ο δε τύπος των ναών που ονομάζονται βασιλικές είναι λιτές δρομικές, δηλαδή επιμήκεις, δομές.

δακτυλιόσχημος τύπος λουτρών, ο
Αρχιτεκτονικός τύπος κατά τον οποίο οι αίθουσες του λουτρού διατάσσονται σε σχήμα δακτυλίου, εξαναγκάζοντας το λουόμενο σε υποχρεωτική πορεία από το frigidarium (ψυχρή αίθουσα) προς το caldarium (θερμή αίθουσα).

θερμός οίκος, ο (λατ. caldarium, το)
Απόδοση στα ελληνικά του λατινικού όρου caldarium, που προέρχεται από το ρήμα caleo (= ζεσταίνω). Στα ελληνικά είναι δόκιμος και ο όρος «ένδον οίκος». Πρόκειται για το κύριο δωμάτιο των λουτρών των ρωμαϊκών θερμών για ένα ζεστό μπάνιο και για μπάνιο με ατμό λόγω της υψηλής υγρασίας.

κόγχη, η
Ημικυκλικής κάτοψης εσοχή στην επιφάνεια του τοίχου. Κόγχη ονομάζεται επίσης η αψιδωτή απόληξη μιας πλευράς ορθογώνιου χώρου.

κροκαλοπαγές πέτρωμα, το
Ιζηματογενές πέτρωμα που αποτελείται από κροκάλες σε ποσοστό τουλάχιστον 50% με μέγεθος ανώτερο των 2 χιλιοστών. Οι κροκάλες είναι στρογγυλεμένα θραύσματα πετρωμάτων και εντοπίζονται κυρίως σε ποτάμια.

λουτρό εφιδρώσεως, το (λατ. sudatorium, ουδ.)
Απόδοση στα ελληνικά του λατινικού όρου sudatorium, που προέρχεται από το ρήμα sudo (= ιδρώνω) και δηλώνει το χώρο εφίδρωσης των ρωμαϊκών θερμών. Ήταν ένα μικρό ορθογώνιο ή τετράγωνο δωμάτιο υγρής εφίδρωσης, διαφορετικό από την «ξηρή εφίδρωση» του laconicum. Τα κυκλικά sudatoria ήταν συνηθισμένα στην Πρώιμη Ρωμαϊκή εποχή (1ος-2ος αι.μ.Χ.). Ήταν κατά κανόνα θολοσκεπή και βρίσκονταν μεταξύ του caldarium και του tepidarium. Ήταν επίσης θερμαινόμενα με δικό τους praefurnium και εξοπλισμένα με υπόκαυστα.

παλαίστρα, η
Τμήμα του ελληνικού γυμνασίου ή ανεξάρτητο αρχιτεκτόνημα. Ήταν ο χώρος όπου ασκούνταν οι αθλητές στην πάλη. Αποτελούνταν από μία ορθογώνια αυλή η οποία περιβαλλόταν από αίθουσες ποικίλων χρήσεων για τους αθλητές, όπως αποδυτήρια, αίθουσες άθλησης, λουτρά και εξέδρες για τις ομιλίες.

πισίνα, η
Η λέξη προέρχεται από το λατινικό piscis δηλαδή ψάρι και αρχικά σήμαινε πισίνα με ψάρια. Συνήθως βρισκόταν μέσα στο χώρο του frigidarium, είχε βάθος περίπου 1 μ. και ήταν χωρισμένη από το υπόλοιπο δωμάτιο με ένα ψηλότερο κιγκλίδωμα. Η κάτοψή της ήταν συνήθως ορθογώνια, κάποιες φορές είχε αψιδωτή απόληξη, ιδιαίτερα στην Υστερορωμαϊκή περίοδο, και ήταν τοποθετημένη σε προεξοχή. Στο χώρο του frigidarium υπήρχαν συνήθως μία, δύο ή τρεις πισίνες.

υπόκαυστο, το
Το κύριο σύστημα θέρμανσης των ρωμαϊκών λουτρών. Ετυμολογικά σημαίνει «κάμινος που ζεσταίνει από κάτω». Στα πλήρως αναπτυγμένα υπόκαυστα η στρώση του δαπέδου του δωματίου (suspensura) στηριζόταν σε στυλίσκους (pilae). Ο κενός χώρος του δαπέδου θερμαινόταν από την κυκλοφορία των καυτών αερίων που παρήγε μια εστία (praefurnium), η οποία τροφοδοτούνταν εξωτερικά. Ο ζεστός αέρας περνώντας μέσα από πλίνθινους σωλήνες (tubuli ή tubi) θέρμαινε και τους τοίχους.

χλιαινόμενος οίκος, ο (λατ. tepidarium, το)
Απόδοση στα ελληνικά του λατινικού όρου tepidarium, που προέρχεται από το ρήμα tepeo (= χλιαίνω). Aποτελεί την αίθουσα χλιαρού λουτρού των ρωμαϊκών θερμών. Ονομαζόταν επίσης «μέσος οίκος». Βρισκόταν συνήθως μεταξύ του caldarium και του frigidarium. Η κυριότερη λειτουργία του ήταν ο εγκλιματισμός του λουομένου μεταξύ του frigidarium/αποδυτήριο και του caldarium/sudatorium. Εδώ κάποιος μπορούσε να παραμείνει ώσπου να συνηθίσει στη διαφορά θερμοκρασίας. Το tepidarium χρησιμοποιούνταν και για να επαλείφεται ο επισκέπτης πριν ή μετά το ζεστό λουτρό, αν και υπήρχε συγκεκριμένο δωμάτιο γι’ αυτή τη χρήση, το unctorium (αλειπτήριο).

ψυχρός οίκος, ο (λατ. frigidarium, το)
Η λέξη προέρχεται από το ρήμα frigeo, που σημαίνει κρυώνω. Πρόκειται για την κύρια ψυχρή αίθουσα των ρωμαϊκών θερμών. Συχνά διέθετε μία ή περισσότερες μεγάλες ψυχρές πισίνες. Κανονικά χρησιμοποιούνταν μετά την επίσκεψη στα θερμά δωμάτια ή έπειτα από την προπόνηση στην παλαίστρα. Επειδή ήταν ο μεγαλύτερος χώρος των θερμών, συχνά λειτουργούσε και ως αίθουσα για κοινωνικές εκδηλώσεις ή επικοινωνία.