|
διάκονος, ο
Κατώτερο εκκλησιαστικό αξίωμα. Χειροτονούνταν κάποιος διάκονος από την ηλικία των 25 ετών και μετά. Επιτρεπόταν να είναι έγγαμος, αν ο γάμος είχε τελεστεί πριν από τη χειροτονία.
|
|
ιερά γράμματα, τα
Ο πρώτος κύκλος σπουδών στο Βυζάντιο. Ο μαθητής, που εισερχόταν σε αυτό το στάδιο σε ηλικία περίπου έξι χρόνων, διδασκόταν μέσω ενός ιδιωτικού δασκάλου να διαβάζει και να εκτελεί απλές αριθμητικές πράξεις, με βασικό εγχειρίδιο διδασκαλίας βιβλία θρησκευτικού περιεχομένου.
|
|
λατρεία (χριστιανική), η
Από θεολογικής απόψεως γίνεται διάκριση ανάμεσα σε «λατρεία» και «τιμή» στον χώρο της Εκκλησίας. Σύμφωνα με την ορθόδοξη και πατερική παράδοση, που επισφραγίστηκε και από τις αποφάσεις της Ζ΄ Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια (787), η λατρεία αποδίδεται μόνο στον Τριαδικό Θεό, ενώ η τιμή στους Αγίους. Η Θεοτόκος «κατέχουσα τα δευτερεία της Αγίας Τριάδος» έχει και τα πρωτεία στην τιμητική προσκύνηση. Στην τρέχουσα γλώσσα, συνεκδοχικά και κατ’ επέκταση, η λέξη λατρεία χρησιμοποιείται, από κοσμικής άποψης, όταν εξετάζονται διάφορες μορφές και πλευρές απόδοσης τιμής και προσκύνησης σε αγίους, εικόνες και λείψανα.
|
|
λαύρα, η
Μοναστική κοινότητα στην οποία συνδυάζεται ο ερημιτικός και ο κοινόβιος μοναχισμός. Οι μονάζοντες σε ένα μοναστήρι-λαύρα ζούσαν ο καθένας κατ’ ιδίαν σε ξεχωριστό κελί και συνέρχονταν από κοινού τις Κυριακές στη Θεία Λειτουργία. Ο θεσμός της λαύρας υπήρξε ιδιαίτερα διαδεδομένος κατά τη Μέση Βυζαντινή εποχή.
|
|
νάρθηκας, ο
Στην εκκλησιαστική αρχιτεκτονική νάρθηκας ονομάζεται ο εγκάρσιος προθάλαμος στη δυτική πλευρά ενός ναού. Σε αυτόν παρέμεναν οι κατηχούμενοι και εκεί εκτελούνταν ορισμένες πράξεις της λειτουργίας. Ο προθάλαμος τοποθετείται μπροστά από το μεσαίο και τα πλάγια κλίτη ως εσωνάρθηκας ή μπροστά από την πρόσοψη της εκκλησίας ως εξωνάρθηκας. O εξωνάρθηκας μπορεί να έχει τη μορφή ανοιχτής κιονοστήρικτης στοάς.
|
|
νοτάριος, ο (notarius)
Βυζαντινός αξιωματούχος, τα καθήκοντα του οποίου περιλάμβαναν την καταγραφή των συναλλαγών και την πιστοποίηση των εγγράφων.
|
|
προάστειον ή προάστιον, το
Κλήρος γης που βρισκόταν σε απόσταση από κάποιον κατοικημένο τόπο (αστικό κέντρο ή χωριό) και δεν κατοικούνταν από τον ιδιοκτήτη του, αλλά μόνο από τους δούλους ή τους μισθίους (εργάτες χωρικούς).
|
|
πρωτοκανόναρχος
Ονομαζόταν και πρωτοκανονάρχης. Στεκόταν στο μέσο του ναού και διηύθυνε, κανοναρχούσε, τους ψάλτες. Το αξίωμα απονεμόταν σε αναγνώστες.
|
|
στρατηγός, ο
Κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο τα καθήκοντα του στρατηγού ήταν πολιτικά. Στη Μέση Βυζαντινή περίοδο ο στρατηγός ήταν αξιωματούχος επικεφαλής του θέματος (στρατός και περιοχή δικαιοδοσίας)· συγκέντρωνε στα χέρια του τόσο στρατιωτική όσο και πολιτική εξουσία. Κατά την Ύστερη Βυζαντινή περίοδο περιορίστηκε στο στρατιωτικό ρόλο του.
|
|
συναξάρι (συναξάριον), το
Λειτουργικό κείμενο που περιέχει περιληπτικά τις πράξεις του αγίου στον οποίο αναφέρεται και αποσπάσματα του οποίου διαβάζονταν την ημέρα που εορταζόταν η μνήμη του συγκεκριμένου αγίου.
|