1. Θέση – Ιστορία

Κώμη της Ισαυρίας. Τα ερείπιά της εντοπίστηκαν στο Tamaşalık, κοντά στο χωριό Polat, 7 χλμ. ΒΔ του Hadim, σε μία δασώδη περιοχή που απολήγει στο φαράγγι του βόρειου τμήματος του ποταμού Gök Su.

Αναφέρεται επιγραφικά ως κώμη, της οποίας το όνομα συνάγεται από το παραδιδόμενο εθνικό Αστρηνός. Γι’ αυτόν το λόγο δεν είναι ασφαλείς οι ονομασίες Άστρα ή Άστρος που απαντούν στη σύγχρονη βιβλιογραφία. Το όνομα ίσως προέρχεται από τη λέξη άστρο. Πιθανολογείται επίσης ότι πρόκειται για εξελληνισμένο όνομα ισαυρικού οικισμού.¹ Οι επιγραφικές μαρτυρίες προέρχονται μόνο από τη Ρωμαϊκή περίοδο, όταν εμφανίζεται ως ανεξάρτητη ισαυρική κώμη.

Ως θεότητες που λατρεύονταν στην πόλη αναφέρονται ο Δίας Αστρηνός, ιερέας του οποίου φέρει τον άγνωστο τίτλο «βάνουαις», η Ήρα και ο άγνωστος θεός Στάλλος, για τον οποίο πιθανολογείται ότι ήταν θεότητα του προελληνικού οικισμού.² Στο β΄ μισό του 3ου αι. μ.Χ. πιθανόν λατρευόταν μαζί με το Δία και η Εγνατία Μαρινιάνα, σύζυγος του αυτοκράτορα Βαλεριανού.

Ο οικισμός καταλάμβανε ένα πλάτωμα στο πάνω μέρος ενός λόφου με απότομες πλαγιές, στον οποίο εύκολη πρόσβαση υπήρχε μόνο από μία στενή λωρίδα γης στα δυτικά, όπου ήταν και το νεκροταφείο. Στην κορυφή του λόφου διακρίνονται τα ερείπια ενός μικρού θεάτρου³ ή, καλύτερα, ακροατηρίου⁴ και το ιερό του Δία. Ενδεχομένως υπήρχε και ναός της Ήρας, αφού το όνομα της θεάς βρέθηκε χαραγμένο σε βωμό, μέσα στα ερείπια ενός μικρού ορθογώνιου οικοδομήματος, 45 μ. ανατολικά του θεάτρου. Το ακροατήριο είναι κατασκευασμένο από ασβεστόλιθο στο επίπεδο μέρος του λόφου. Η διάμετρος του χώρου μπροστά από το κοίλο μετρήθηκε 5,20 μ., η διάμετρος της πρώτης σειράς των καθισμάτων (σώζονται εννέα) 5,50 μ., ενώ το ύψος τους 0,42 μέτρα.

Το ιερό του Δία Αστρηνού αποτελούσαν, όπως παραδίδεται επιγραφικά, ο περίβολος, στον οποίο υπήρχε προνάιο⁵ και βωμός, ο ναός του θεού, με τον οποίο ταυτίστηκαν τα ερείπια ενός κτηρίου μήκους 18,55 μ., αλλά και άλλα οικοδομήματα, όπως ένα μεγαλύτερο άγνωστου χαρακτήρα δυτικά του ναού και ένα μικρό κυκλικό κτήριο αφιερωμένο στο Δία. Τμήματα του ιερού κατασκευάστηκαν από χρήματα ιδιωτών, όπως προκύπτει από τις οικοδομικές επιγραφές. Είναι χαρακτηριστικό ότι ένας τοίχος του ιερού, πιθανόν αυτός του περιβόλου, κατασκευάστηκε από την προσφορά 50 δηναρίων τριών τεχνητών και κάποια συνεισφορά του ιερού· για την ανοικοδόμηση αργότερα του ίδιου τοίχου ο ναός πρόσφερε 47 δηνάρια, ενώ η κατασκευή κάποιου τμήματος του ιερού έγινε από συνεργείο που το αποτελούσαν δύο λιθοξόοι από την Πόρινδ(ο)⁶ και ένας Αστρηνός. Η ανέγερση του ιερού πρέπει να τοποθετηθεί στον ύστερο 2ο αι. μ.Χ., ενώ ήταν σίγουρα σε χρήση μέχρι και τον 3ο αι. μ.Χ.

Με έναν ακόμη ναό (;) του Δία ταυτίζεται ένα κτήριο στο βραχώδη λόφο Çataloluk Tepesı, περί τα 750 μ. νότια της κώμης των Αστρηνών. Εκεί βρέθηκε κατάλογος ιερέων του Δία του 2ου αι. μ.Χ.

Για το νεκροταφείο, τέλος, αναφέρονται ισόδομης τοιχοποιίας τοίχος από μεγάλο ταφικό μνημείο και σαρκοφάγοι με λεοντόμορφα καλύμματα.