Σεισμός στην ανατολική Μικρά Ασία, 1784

1. Ο καταστροφικός σεισμός

Ο σεισμός της 18ης Ιουλίου 1784 προκάλεσε καταστροφές σε μεγάλη έκταση, από το Ερζιντζάν (Erzincan) μέχρι το Μους (Muş), η οποία περιλάμβανε τις τοποθεσίες Μους, Κιγί (Kiği), Κοζλιτζά (Kozlıca), Τερτζάν (Tercan) και Κεϊφιγέτ (Keyfiyet).

2. Ζημίες στο Ερζιντζάν και το Ερζερούμ

Στην πόλη Ερζιντζάν προκλήθηκε καθίζηση. Από τα 8.000 σπίτια της σώθηκαν μόνο τα 500 ή 600. Κατέρρευσαν αρμενικές εκκλησίες, τζαμιά, χάνια, ένα δημόσιο λουτρό και το κάστρο της πόλης. Σώθηκαν το μπεζεστένι και δύο δημόσια λουτρά. Επωφελούμενοι από την αναστάτωση, Κούρδοι επιτέθηκαν και λεηλάτησαν την πόλη. Καταστράφηκαν επίσης τρία γειτονικά χωριά του Ερζιντζάν.

Στο Ερζερούμ (Erzurum) ο σεισμός γκρέμισε τους τοίχους μερικών σπιτιών, ενώ κάποια έμειναν ετοιμόρροπα. Καταστράφηκε ακόμα το κάστρο της πόλης. Οι μετασεισμοί διήρκεσαν πέντε ή έξι μήνες.

3. Ζημίες σε άλλες περιοχές

Οι συνέπειες έγιναν αισθητές μέχρι τα δυτικά της λίμνης Βαν, δηλαδή στους καζάδες Ερζιντζάν, Κιγί, Τερτζάν, Ταρόμ (Tarom) και Εκιλίς (Ekilis). Στο Κιγί σκοτώθηκαν 1.500 άτομα. Καταστράφηκαν ολοσχερώς τα χωριά που βρίσκονταν κατά μήκος του ποταμού Ελμαλί Ντερέ (Elmalı Dere) και αυτά στις βορινές πλαγιές του βουνού Κοσμούρ Νταγί (Koşmur Dağı). Στον καζά Κοζλιτζά καταστράφηκαν τα σπίτια 24 χωριών, ενώ οι περισσότεροι κάτοικοί τους σκοτώθηκαν και αρκετοί τραυματίστηκαν. Όσοι επέζησαν ζήτησαν απαλλαγή από ορισμένους ετήσιους φόρους. Καταστράφηκαν ακόμα ολοσχερώς κωμοπόλεις και χωριά των καζάδων Ερζιντζάν, Κιγί, Τερτζάν. Οι περισσότεροι κάτοικοι σκοτώθηκαν και μερικοί επιζώντες κατέφυγαν σε άλλα μέρη, ενώ εκείνοι που παρέμειναν στα σπίτια τους ζήτησαν φοροαπαλλαγές. Επίσης οι κάτοικοι των καζάδων Ερζιντζάν, Κιροτζάκ (Kırocak/Kızocan/Kozlıcan), Τερτζάν και Κεϊφιγέτ λόγω του σεισμού ζήτησαν να μη συμμετάσχουν στον υποχρεωτικό εφοδιασμό με σιτηρά των κάστρων στο εγιαλέτι Τσιλντίρ (Çıldır) της Μικράς Ασίας. Από το σεισμό πλημμύρισαν και τα ορυχεία αργύρου του Αργανά ή Εργανί (Argana/ Ergani) στην περιοχή Εκιλίς.

Ο σεισμός προκάλεσε καταστροφές και στο νοτιοδυτικό Μους, όπου κατέρρευσαν κτήρια, μεταξύ αυτών και αρμενικά μοναστήρια, ενώ σκοτώθηκαν πολλά άτομα. Πολλές αρμενικές οικογένειες του νοτιοδυτικού Μους που επέζησαν από το σεισμό μετακόμισαν στο Χαρπούτ (Harput).

4. Θύματα και μετασεισμοί

Ο συνολικός αριθμός των θυμάτων ξεπέρασε τα 12.000 άτομα. Οι μετασεισμοί επαναλαμβάνονταν τρεις με πέντε φορές τη μέρα και συνεχίστηκαν για τέσσερις μήνες.