Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

1. Ανθρωπογεωγραφία

Παραθαλάσσιο χωριό στη θάλασσα του Μαρμαρά, σε απόσταση 3 ωρών από την Πάνορμο. Η ελληνική ονομασία του, Γετζέ, πρέπει να θεωρηθεί παραφθορά της τουρκικής Γενιτζέ (Yenice köy, δηλαδή «Νέο χωριό»). Η ονομασία του σήμερα είναι Yenice. Στις αρχές του 20ού αιώνα (1905) το χωριό αριθμούσε 1.200 κατοίκους. Από αυτούς μόνο πέντε - έξι οικογένειες ήταν μουσουλμανικές.¹ Αρκετοί από τους χριστιανούς κατοίκους του είχαν μεταναστεύσει από τη Μακεδονία. Οι κάτοικοι μιλούσαν την ελληνική γλώσσα. Μόνο οι άνδρες γνώριζαν τουρκικά.

2. Διοικητική δομή – Εκκλησιαστική εξάρτηση – Θρησκεία – Εκπαίδευση

Σύμφωνα με τα στοιχεία που διαθέτουμε για τις αρχές του 20ού αιώνα, ο Γετζές ανήκε διοικητικά στο καϊμακαμλίκι της Πανόρμου, το οποίο με τη σειρά του υπαγόταν στο μουτεσαριφλίκι του Μπαλούκεσερ του βιλαετιού της Προύσας. Το χωριό διοικούνταν από έναν μουχτάρη, σε συνεργασία με έναν ή δύο αζάδες, δηλαδή συμβούλους, με φοροεισπρακτικές αρμοδιότητες. Υπήρχε επίσης μια τετραμελής Εφοροεπιτροπή, αρμόδια για τη συντήρηση της εκκλησίας και του σχολείου. Ελλείψει πάντως κοινοτικής κτηματικής ιδιοκτησίας οι δάσκαλοι πληρώνονταν από τις συνεισφορές των οικογενειών και από τα έσοδα της εκκλησίας.

Ο Γετζές εκκλησιαστικά υπαγόταν στη μητρόπολη της Κυζίκου. Η εκκλησία του χωριού ήταν αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Βρισκόταν στο υψηλότερο σημείο του χωριού, στη βορινή άκρη του. Ήταν παλαιά εκκλησία που ανακαινίστηκε το 1904. Ανατολικά του χωριού υπήρχε παραθάλασσιο μοναστήρι αφιερωμένο στην Αγία Άννα.² Το μοναστήρι είχε κήπους με μουριές και οπωροφόρα δέντρα, όπως και κτήματα δικά του τα οποία φρόντιζε ένας καλόγερος. Διέθετε επίσης δωμάτια τα οποία τα χρησιμοποιούσαν τσελιγκάδες ως τυροκομεία.Το μοναδικό σχολείο του χωριού ήταν μεικτό, με έναν δάσκαλο ο οποίος πληρωνόταν σε ετήσια βάση 1.500 γρόσια περίπου. Τα παιδιά όμως σπάνια προχωρούσαν πέρα από την τετάρτη τάξη.

3. Στοιχεία Οικονομίας

Λίγοι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία. Οι περισσότεροι ήταν ναυτικοί, ψαράδες, τεχνίτες και μουλαράδες. Όλοι όμως ασχολούνταν με τη σηροτροφία. Οι ναυτικοί ως επί το πλείστον δούλευαν σε πληρώματα (ταϊφάδες) πλοίων με εργοδότες-πλοιοκτήτες από την Πέραμο και την Πάνορμο. Κάτοικοι του Γετζέ είχαν 5-6 μεγάλα εμπορικά καΐκια που ταξίδευαν κυρίως στη θάλασσα του Μαρμαρά. Οι εμπορικές συναλλαγές του οικισμού διεξάγονταν κυρίως με την Πάνορμο. Ειδικά οι μουλαράδες μετέφεραν εκεί κάρβουνο, ενώ τα καΐκια ξυλεία, χρήσιμη όχι μόνο ως καύσιμη ύλη αλλά και ως υλικό για οικοδομές κ.λπ.

4. Εγκατάσταση

Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οικογένειες από τον Γετζέ εγκαταστάθηκαν στο Πολύκαστρο του Κιλκίς, στο Σταυρό Χαλκιδικής, στο Παγγαίο Καβάλας, στην Αθήνα, στο Μεγάλο Πεύκο και στη Βέροια.

1. Ημερολόγιον Εθνικών Φιλανθρωπικών Καταστημάτων Κωνσταντινουπόλεως (Κωνσταντινούπολη 1905), σελ.181. Τον ίδιο αριθμό δίνει και η επίσημη οθωμανική στατιστική του 1901· βλ. Ανώνυμος, «Στατιστικός Πίναξ της επαρχίας Κυζίκου», Ξενοφάνης 3:2 (1905), σελ. 94. Η στατιστική του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το 1922 αναφέρει τον αριθμό των 728 κατοίκων· βλ. Patriarcat Oecumenique, Les atrocités kémalistes dans les régions du Pont et dans le reste de l’Anatolie(Constantinople 1922), σελ. 223. Βλ. και Αναγνωστοπούλου, Σ., Μικρά Ασία, 19ος αι.-1919. Οι Eλληνορθόδοξες Κοινότητες: από το Μιλλέτ των Ρωμιών στο Ελληνικό Έθνος (Αθήνα 1997), πίνακες.

2. Janin, R., Les Eglises et les monastères des Grands Centres Byzantins (Paris 1975), σελ. 212.