1. Ειρήνη Τραπεζουντία και Βασιλείος Μέγας Κομνηνός
Η Ειρήνη Τραπεζουντία ήταν γόνος αριστοκρατικής οικογένειας της Τραπεζούντας. Το 1339 παντρεύτηκε τον αυτοκράτορα Βασίλειο Μέγα Κομνηνό (1332-1340). Με τον Βασίλειο συζούσε και πριν αυτός χωρίσει από την Ειρήνη Παλαιολογίνα και είχε αποκτήσει μαζί του δύο γιους, τον Ιωάννη και τον Αλέξιο, μετέπειτα αυτοκράτορα Τραπεζούντας Αλέξιο Γ΄ Μέγα Κομνηνό (1349-1390),1ενώ μετά το γάμο τους απέκτησε και δύο κόρες, τη Θεοδώρα και τη Μαρία.
Η συμβίωση της Ειρήνης Τραπεζουντίας με τον έγγαμο Βασίλειο και ο μετέπειτα γάμος τους προκάλεσαν τις έντονες αντιδράσεις κύκλων της Κωνσταντινούπολης, και ιδιαίτερα του πατριάρχη Ιωάννη ΙΔ' Καλέκα (1334-1337) και του λογίου Νικηφόρου Γρηγορά. Το 1340, μετά το θάνατο του Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού και την ανάρρηση στο θρόνο της Τραπεζούντας της πρώτης συζύγου του, της Ειρήνης Παλαιολογίνας (1340-1341), η Ειρήνη Τραπεζουντία και τα παιδιά της εκδιώχθηκαν από τα ανάκτορα και υποχρεώθηκαν να μεταβούν στην Κωνσταντινούπολη.
2. Στοιχεία για την Ειρήνη Τραπεζουντία επί Αλεξίου Γ΄ Μεγάλου Κομνηνού
Τον Δεκέμβριο του 1349 η Ειρήνη επέστρεψε στην Τραπεζούντα μαζί με το γιο της Αλέξιο, ο οποίος στις 12 του ίδιου μήνα έλαβε το αυτοκρατορικό αξίωμα.2 Τον Σεπτέμβριο του 1351, στο πλαίσιο των μέτρων που πήρε ο αυτοκράτορας για τον τερματισμό των αλλεπάλληλων διενέξεων μεταξύ των μελών της αριστοκρατίας, ηγήθηκε εκστρατείας εναντίον του Κωνσταντίνου Δωρανίτη, που ήταν διοικητής στα Λίμνια.
Την Ειρήνη τη συναντούμε ξανά το 1381, στην τελετή βάπτισης του εγγονού της, γιου του Αλεξίου Γ' , μετέπειτα αυτοκράτορα Τραπεζούντας Μανουήλ Γ' Βασιλείου Μεγάλου Κομνηνού (1390-1417).
Η Ειρήνη Τραπεζουντία θεωρείται ιδρύτρια του καθολικού της μονής της Παναγίας Θεοσκέπαστης.3
1. Όταν ο Ιωάννης ανήλθε στο θρόνο μετονομάστηκε σε Αλέξιο, γι’ αυτό και είναι γνωστός ως Αλέξιος Γ' Μέγας Κομνηνός. Βλ. Miller, W., Trebizond, the Last Greek Empire (London 1926), σελ. 55.
2. Ο Ιωάννης ανήλθε στο θρόνο της Τραπεζούντας μετά την παραίτηση του Μιχαήλ Μεγάλου Κομνηνού (1341/1344-1349) και την απόσυρσή του στη σκήτη του Αγίου Σάββα. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ αναγκάστηκε να παραιτηθεί εξαιτίας των εσωτερικών διαμαχών και των τουρκομανικών επιδρομών που αντιμετώπιζε. Βλ. Ahrweiler, Ε., «Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας», στο Ιστορία του Ελληνικού Έθνους Θ': Υστεροβυζαντινοί χρόνοι (1204-1453) (Αθήνα 1980), σελ. 325-334, ιδ. σελ. 334. Είναι γνωστός ως Αλέξιος Γ' Μέγας Κομνηνός διότι μετονομάστηκε μετά την ανάρρησή του στο θρόνο, βλ. Miller, W., Trebizond, the Last Greek Empire (London 1926), σελ. 55.
3. Στο νάρθηκα του καθολικού της μονής υπήρχαν οι παραστάσεις του Αλεξίου Γ' Μεγάλου Κομνηνού, της γυναίκας του Θεοδώρας Καντακουζηνής και της Ειρήνης Τραπεζουντίας, η οποία έφερε στα χέρια της ομοίωμα ναού. Το 1843 το πορτρέτο της Ειρήνης Τραπεζουντίας αντικαταστάθηκε από εκείνο του δεσπότη Ανδρονίκου Κομνηνού. Βλ. Bryer, A. – Winfield, D., The Byzantine Monuments and Topography of the Pontos Ι (Washington D.C. 1985), σελ. 244.