Ευστάθιος Καισαρείας
1. Βίος

O Κλεόβουλος, κατά κόσμον Ευστράτιος, γεννήθηκε το 1824 στο χωριό Παλλαδάρι της Προύσας. Αφού διδάχθηκε τα πρώτα γράμματα κοντά στον θείο του (από την πλευρά της μητέρας του), ο οποίος ήταν ηγούμενος στη μονή Ελιγμών (δίπλα στο ομώνυμο χωριό επίσης της Προύσας), πήγε στο σχολείο της Κίου. Από εκεί μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου και εισήχθηκε στη Μεγάλη του Γένους Σχολή. Στην Κωνσταντινούπολη ο Κλεόβουλος κατάφερε να αναδειχθεί στα ανώτερα κλιμάκια της ορθόδοξης ιεραρχίας χάρη στη βοήθεια και την υποστήριξη του τότε οικουμενικού πατριάρχη Γρηγορίου Στ' (1835-1840), του μετέπειτα οικουμενικού πατριάρχη, μητροπολίτη τότε Δέρκων Γερμανού, καθώς και του μεγάλου ιεροκήρυκα της εκκλησίας Πανά.

Τελείωσε τις σπουδές του στη Μεγάλη του Γένους Σχολή με την οικονομική βοήθεια του πατριάρχη πλέον Γερμανού Δ' (1842-1845) και αμέσως μετά μετέβη στο πανεπιστήμιο Αθηνών, όπου παρακολούθησε μαθήματα θεολογίας. Κατά το διάστημα των σπουδών του ωφελήθηκε πολύ από τη στενή σχέση που ανέπτυξε με τον Κωνσταντίνο Οικονόμο των εξ Οικονόμων, πρωτοστάτη του αγώνα για την άρση του προβλήματος που επέφερε η ανακήρυξη του αυτοκέφαλου της Ελλαδικής Εκκλησίας από το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Αμέσως μετά επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, και το 1848, ενώ ήταν μόλις 25 ετών, διορίστηκε καθηγητής στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Για δύο χρόνια δίδαξε στη Θεολογική Σχολή ελληνική και λατινική φιλολογία. Το 1850 διορίστηκε οικοδιδάσκαλος στην οικία του Μεγάλου Λογοθέτη Νικόλαου Αριστάρχη, ύστερα από υπόδειξη του Κ. Οικονόμου, ο οποίος διατηρούσε πολύ καλές σχέσεις με τον τελευταίο. Στην οικία του Αριστάρχη δίδαξε μέχρι το 1853. Τη χρονιά αυτή χειροτονήθηκε διάκονος και απεστάλη από τη Μεγάλη Εκκλησία στην Τραπεζούντα ως διευθυντής (σχολάρχης) των εκεί σχολείων. Το 1855 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου παρέμεινε και πάλι επί τριετία (μέχρι το 1858) στη θέση του οικοδιδασκάλου στην οικία του Νικολάου Αριστάρχη.

Το 1858 μετέβη για την ολοκλήρωση των σπουδών του στην Ευρώπη. Για την ακρίβεια σπούδασε στα πανεπιστήμια της Λειψίας, του Βερολίνου και του Παρισιού. Εκεί τελειοποίησε τις γνώσεις του στα ελληνικά, τα λατινικά, τα γαλλικά και τα γερμανικά, καθώς και στη φιλοσοφία, τη θεολογία, τη φιλολογία, την ιστορία, τα μαθηματικά, τη χημεία και τη μουσική. Στο Παρίσι συνεργαζόταν με το γαλλικό θεολογικό περιοδικό Unité Chrétienne, το οποίο εκδιδόταν από τον Γάλλο ορθόδοξο αββά Γυεττέ (Guetté) και τον Ρώσο Ιωσήφ Βασίλιεφ.

Όταν το 1864 επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη, διορίστηκε στη θέση του σχολάρχη της Μεγάλης του Γένους Σχολής. Το ίδιο έτος έγινε αρχιμανδρίτης. Στη θέση του σχολάρχη παρέμεινε για τα επόμενα τρία έτη. Το 1867 έγινε Μέγας Πρωτοσύγκελος του πατριάρχη Γρηγορίου Στ', ο οποίος είχε ανέλθει τότε για δεύτερη φορά στον πατριαρχικό θρόνο (1867-1871), με στόχο κυρίως να επιλύσει το Βουλγαρικό ζήτημα, το οποίο είχε τότε φθάσει σε φάση όξυνσης.

2. Δράση του Ευσταθίου ως μητροπολίτη Καισαρείας

Το 1871, όταν πέθανε ο τότε μητροπολίτης Καισαρείας Παΐσιος Β', προκλήθηκε μεγάλη αναστάτωση, κυρίως μεταξύ της παροικίας των Καππαδόκων της Κωνσταντινούπολης και του Οικουμενικού Πατριαρχείου για το πρόσωπο που θα διαδεχόταν τον ιδιαίτερα σημαντικό αποθανόντα ιεράρχη. Για την ακρίβεια η πλειοψηφία των μελών της καππαδοκικής κοινότητας στην Κωνσταντινούπολη ήθελαν ως διάδοχο του Παϊσίου τον Κλεόβουλο, ενώ αντίθετα ένα μέρος των Καππαδόκων (κυρίως αυτών που παρέμεναν στα χωριά της Ανατολίας) επιδίωκε την ανάρρηση στο μητροπολιτικό θρόνο του επισκόπου Ναζιανζού Γερασίμου. Από την άλλη ο ίδιος ο πατριάρχης Γρηγόριος Στ' ήθελε να προωθήσει στη θέση του μητροπολίτη Καισαρείας τον μητροπολίτη Αγχιάλου (και κατόπιν Σμύρνης) Βασίλειο. Τελικά η πρώτη πτέρυγα επέβαλε τη θέλησή της (χρησιμοποιώντας μάλιστα πολλές φορές και βίαιες ενέργειες, όπως π.χ. διαδηλώσεις στο χώρο του Οικουμενικού Πατριαρχείου) και ο Κλεόβουλος εξελέγη και χειροτονήθηκε μητροπολίτης Καισαρείας στις 30 Σεπτεμβρίου 1871.

Κατά τη σύντομη θητεία του στη μητρόπολη Καισαρείας, ο Ευστάθιος προσπάθησε να ενισχύσει το μορφωτικό επίπεδο των κατοίκων της Καππαδοκίας: αμέσως μετά την άφιξή του στη μητρόπολη πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Καππαδοκικής Εκπαιδευτικής Αδελφότητας, ενώ συνέβαλε παράλληλα στην ίδρυση νέων σχολείων αλλά και στην οργάνωση των αναλυτικών προγραμμάτων στα ήδη υφιστάμενα. Επίσης ο ίδιος προσπάθησε να είναι συνεχώς παρών με το κήρυγμά του στα διάφορα χωριά της μητρόπολής του, δεν κατάφερε όμως να ολοκληρώσει το έργο του: στις 26 Ιανουαρίου 1875 πέθανε ξαφνικά βυθίζοντας στο πένθος την επαρχία του. Στη θέση του μητροπολίτη Καισαρείας τον διαδέχθηκε ο μητροπολίτης Μυτιλήνης Μεθόδιος.