1. Βίος και σταδιοδρομία

Γεννήθηκε στην Πάτμο κατά το β' μισό του 17ου αιώνα.¹ Έχοντας χειροτονηθεί διάκονος στον τόπο γέννησής του, εγκαταστάθηκε νέος στην Κωνσταντινούπολη, όπου αντιμετώπισε βιοποριστικά προβλήματα. Τελικά ξεκίνησε την εκκλησιαστική του σταδιοδρομία στη νήσο Χάλκη ως εφημέριος και στη συνέχεια υπηρέτησε στη μητρόπολη Καισαρείας υπό τον μητροπολίτη Κυπριανό (1700-1707), τον μετέπειτα οικουμενικό πατριάρχη Κυπριανό Α' (1708-1709, 1713-1714). Κατά πάσα πιθανότητα διαδέχτηκε τον Κυπριανό στον μητροπολιτικό θρόνο της Καισάρειας στις αρχές του 1708.²

Τίποτα δε μας είναι γνωστό από τη θητεία του Ιερεμία στον μητροπολιτικό θρόνο της Καισάρειας, στον οποίο παρέμεινε μέχρι τις 23 Μαρτίου 1716, οπότε εκλέχθηκε οικουμενικός πατριάρχης. Στην εκλογή συνετέλεσε η φιλία του με τον τότε μέγα βεζίρη Damad Ali Paşa, με τον οποίο λέγεται ότι είχαν γνωριστεί στα χρόνια της νεότητάς τους στη Χάλκη. Η πρώτη πατριαρχική του θητεία έληξε το Νοέμβριο του 1726, ύστερα από ενέργειες του ηγεμόνα της Μολδαβίας Γρηγορίου Γκίκα. Παρά την απομάκρυνσή του από τον πατριαρχικό θρόνο και την εξορία του στο Σινά, ο Ιερεμίας παρέμενε δημοφιλής μεταξύ διαφόρων κύκλων της ορθόδοξης κοινότητας στην πρωτεύουσα, ιδίως μεταξύ των Καισαρέων, που το 1731 προέβησαν σε κίνηση ανατροπής του Παϊσίου Β' Κιουμουρτζόγλου και επαναφοράς του Ιερεμία. Η κίνηση απέτυχε, αλλά ο σημαντικός ακόμη ρόλος του Ιερεμία στα εκκλησιαστικά πράγματα επιβεβαιώθηκε δύο χρόνια αργότερα, όταν μετά την πρώτη εκθρόνιση του Παϊσίου Β' ανέβηκε ξανά στον πατριαρχικό θρόνο τον Ιανουάριο του 1733. Όμως η δεύτερη αυτή θητεία του υπήρξε πολύ σύντομη και μάλλον άδοξη, αφού τον Ιούλιο του ίδιου έτους υπέστη αποπληξία και, ανίκανος πλέον να ασκήσει τα καθήκοντά του, καθαιρέθηκε και αποσύρθηκε στη μονή της Μεγίστης Λαύρας στο Άγιον Όρος, όπου πέθανε το 1735.

2. Έργο και αποτίμηση

Ως μητροπολίτης Καισαρείας ο Ιερεμίας πρέπει να άφησε θετικές εντυπώσεις, καθώς στα επόμενα χρόνια η κοινότητα των Καισαρέων της Κωνσταντινούπολης διατηρούσε ευμενή στάση απέναντί του ως πατριάρχη. Ως πατριάρχης ο Ιερεμίας Γ' υπήρξε ιδιαίτερα δραστήριος και στον διοικητικό-οργανωτικό τομέα και στον δογματικό. Είναι γνωστός ένας ιδιαίτερα μεγάλος αριθμός από πράξεις του που ρυθμίζουν θέματα ενοριακών δικαίων και υπαγωγής διαφόρων μονών του βαλκανικού χώρου, καθώς και η επικύρωση από μέρους του της συγκρότησης διοικούσας συνόδου της ρωσικής Εκκλησίας. Επί των ημερών του και μέχρι το 1724 ανασυστάθηκε και η μονή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στη νήσο Πρώτη των Πριγκιπονήσων, την οποία μάλιστα εμπλούτισε με συλλογή πολύτιμων εικόνων που είχε δωρίσει στο Οικουμενικό Πατριαρχείο ο Μέγας Πέτρος της Ρωσίας.

Στον δογματικό τομέα η δραστηριότητά του περιλαμβάνει αλληλογραφία με αγγλικανούς ιερείς για τη διασαφήνιση των δογμάτων της Ορθόδοξης Εκκλησίας, έκδοση εγκυκλίων σχετικών με τη διαδικασία αποδοχής πρώην διαμαρτυρομένων από την Ορθόδοξη Εκκλησία και τη σύγκληση συνόδου το 1722 για την καταδίκη των δογμάτων της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Αν και συγκαταλέγεται μεταξύ των διακεκριμένων για τη μόρφωσή τους πατριαρχών, φαίνεται πως υπήρξε ιδιαίτερα συντηρητικός και εχθρικός έναντι των πρώιμων εκδηλώσεων του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, όπως διαπιστώνεται από την αποδοχή εκ μέρους του των κατηγοριών για αίρεση εναντίον του Μεθόδιου Ανθρακίτη.³ Εναντίον του συγκαλεί σύνοδο ιεραρχών και εκδίδει καταδικαστική εγκύκλιο τον Αύγουστο του 1723, με την οποία του αφαιρεί την ιερατική ιδιότητα και συνιστά τη μη ανάγνωση των συγγραμμάτων του.⁴ Η περίοδος της πατριαρχίας του Ιερεμία Γ' χαρακτηρίζεται από τη μόνιμη την εποχή εκείνη οικονομική δυσπραγία του Πατριαρχείου, την οποία επιδίωξε να αντιμετωπίσει επιβάλλοντας σκληρή λιτότητα και περιστολή εξόδων, επιτυγχάνοντας με τον τρόπο αυτό σημαντική μείωση του πατριαρχικού χρέους.