Ιωάννης Γ΄ Μέγας Κομνηνός

1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Ιωάννης Μέγας Κομνηνός, μετέπειτα αυτοκράτορας Ιωάννης Γ' (1342-1344), ήταν γιος του Μιχαήλ Μεγάλου Κομνηνού (αυτοκράτορας, 1344-1349). Το χρονικό διάστημα πριν από τη στέψη του διέμενε μαζί με τον πατέρα του στην Κωνσταντινούπολη.1 Στην ανάρρηση του Ιωάννη στο θρόνο της Τραπεζούντας καθοριστικό ρόλο έπαιξαν οι διενέξεις της περιόδου ανάμεσα στα μέλη της αριστοκρατίας.2 Η επικράτηση των αυτόχθονων Αμυτζανταρίων μετά την άνοδο στο θρόνο της Άννας Αναχουτλού (1341-1342) εξώθησε τους Σχολάριους, αριστοκρατική οικογένεια της Τραπεζούντας συνδεδεμένη με την Κωνσταντινούπολη, σε επανειλημμένες προσπάθειες ανατροπής της, με την υποστήριξη και άλλων αριστοκρατικών οικογενειών. Μετά την αποτυχημένη προσπάθεια ανόδου του πατέρα του Μιχαήλ στο θρόνο της Τραπεζούντας το 13413 και τον περιορισμό του στη συνέχεια στο Οίναιον, πρεσβεία αποτελούμενη από τους Νικήτα Σχολάρη, Γρηγόριο και Μιχαήλ Μειζομάτη, Ιωάννη και Κωνσταντίνο Δωρανίτη καθώς και άλλα μέλη της αριστοκρατίας αναχώρησε με γενουατικό πλοίο για την Κωνσταντινούπολη, όπου συνάντησε τον Ιωάννη και του πρόσφερε το στέμμα της Τραπεζούντας.

2. Περίοδος βασιλείας

Ο Ιωάννης, αποδεχόμενος το 1341 την πρόταση των εκπροσώπων των Τραπεζουντίων αριστοκρατών, τέθηκε επικεφαλής της εκστρατείας τους κατά της Άννας Αναχουτλού (1341-1342). Με δύο πλοία δικά του και τρία γενουατικά αναχώρησε στις 17 Αυγούστου από την Κωνσταντινούπολη και έφθασε στην Τραπεζούντα στις 4 Σεπτεμβρίου. Με τη βοήθεια του λαού πήρε σε σύντομο χρονικό διάστημα τον έλεγχο της πόλης και στις 9 Σεπτεμβρίου στέφθηκε αυτοκράτορας στο ναό της Παναγίας Χρυσοκεφάλου. Τη στέψη του ακολούθησαν διώξεις μελών της εγχώριας αριστοκρατίας. Οι Σχολάριοι, εκμεταλλευόμενοι τη δύναμη που απέκτησαν με την άνοδο του Ιωάννη Γ' στο θρόνο, στράφηκαν εναντίον των Αμυτζανταρίων και προέβησαν σε σφαγές, ενώ δολοφονήθηκαν με στραγγαλισμό – πιθανόν με εντολή του Ιωάννη Γ΄– η Άννα Αναχουτλού και η Σαργαλή, χήρα του Αλεξίου Β' Μεγάλου Κομνηνού (1297-1330). Κατά τη σύντομη βασιλεία του ο Ιωάννης Γ΄ Μέγας Κομνηνός αντιμετώπισε την επιδρομή των Αμιτιωτών Τούρκων (Τουρκομάνων της Άμιδας/ Diyarbakır), τον Ιούνιο του 1343.

Τον Μάιο του 1344 ο πατέρας του Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός διέφυγε από την περιοχή των Λιμνίων, όπου είχε τεθεί σε περιορισμό, και ήρθε στην Τραπεζούντα με σκοπό την ανάρρησή του στο θρόνο. Ο λαός, αγανακτισμένος επειδή ο Ιωάννης Γ' συντηρούσε και υπέθαλπε το καθεστώς αιχμαλωσίας στο οποίο είχε υποβάλει τον πατέρα του η Άννα Αναχουτλού, τάχθηκε με το μέρος του Μιχαήλ. Μετά την εκθρόνισή του, ο Ιωάννης Γ΄ Μέγας Κομνηνός εξορίστηκε στο σπήλαιο-ναό του Αγίου Σάββα.
Για την περαιτέρω ζωή του δεν σώζονται πληροφορίες.



1. Μετά την αναγόρευση του αδελφού του Αλεξίου Β' (1297-1330)  ο Μιχαήλ Μέγας Κομνηνός μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, όπου διαβίωνε υπό την προστασία του θείου του, Βυζαντινού αυτοκράτορα Ανδρονίκου Β' Παλαιολόγου (2182-1328). Βλ. Miller, W., Trebizond. The Last Greek Empire (London 1926), σελ. 50.

2. Η τραπεζούντια αριστοκρατία αντιπροσωπευόταν την περίοδο εκείνη από δύο κυρίως ομάδες, τους Σχολάριους, με την κωνσταντινουπολίτικη παράδοση, και τους αυτόχθονες Αμυτζαντάριους, που επιδίωκαν η καθεμία ξεχωριστά την επιβολή νέας κοινωνικοπολιτικής ισορροπίας και την απόκτηση μεγαλύτερης εξουσίας. Βλ. Λυμπερόπουλος, B., O Bυζαντινός Πόντος. H αυτοκρατορία της Τραπεζούντας (Αθήνα 1999), σελ. 132.

3. Ο Μιχαήλ είχε προσπαθήσει να ανέλθει στο θρόνο της Τραπεζούντας με τη στήριξη του Βυζαντινού αυτοκράτορα Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού και μελών της τραπεζούντιας αριστοκρατίας. Βλ. Χρύσανθος, μητροπολίτης Τραπεζούντος, «Η Εκκλησία της Τραπεζούντος», Αρχείον Πόντου 4-5 (Αθήνα 1933), σελ. 242-243.