Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Ιωάννης Ραούλ γεννήθηκε στο πρώτο ήμισυ του 13ου αιώνα και ήταν ο μεγαλύτερος γιος του πρωτοβεστιαρίου Αλεξίου Ραούλ. Είχε τρεις αδελφούς, τον Ισαάκιο, τον Μανουήλ και έναν τρίτο του οποίου το όνομα δεν διασώζεται, καθώς και μία αδελφή (το όνομα της οποίας επίσης δεν είναι γνωστό), η οποία είχε παντρευτεί τον Ανδρόνικο, μέλος της οικογένειας των Μουζαλώνων. Το 1261 νυμφεύθηκε τη Θεοδώρα Καντακουζηνή, χήρα του Γεωργίου Μουζάλωνος και κόρη του Ιωάννη Καντακουζηνού και της Ειρήνης Παλαιολογίνας, αδελφής του αυτοκράτορα Μιχαήλ Η' Παλαιολόγου, με την οποία απέκτησε κόρες, ο ακριβής αριθμός των οποίων δεν είναι γνωστός. Ανάμεσα σε αυτές συγκαταλέγονται, κατά πάσα πιθανότητα, η Ειρήνη Ραούλαινα Παλαιολογίνα και η Άννα Στρατηγοπουλίνα Κομνηνή Ραούλαινα.¹ Ήταν γνωστός και ως Ιωάννης Κομνηνός Ραούλ Δούκας Άγγελος Πετραλείφας. Ο μεγάλος αριθμός των επιθέτων που τον συνοδεύουν είναι ενδεικτικός των συγγενικών δεσμών που συνέδεαν τη μεγάλη και αριστοκρατική οικογένεια των Ραούλ με άλλες επιφανείς βυζαντινές οικογένειες.

2. Σταδιοδρομία και δράση

Η δράση του Ιωάννη Ραούλ ξεκινά την περίοδο της βασιλείας του Θεοδώρου Β' Λασκάρεως, κατά τη διάρκεια της οποίας φυλακίσθηκε. Ο εγκλεισμός του στη φυλακή την περίοδο εκείνη εντάσσεται στο πλαίσιο της αυστηρής πολιτικής που ασκούσε ο αυτοκράτορας απέναντι στην αριστοκρατία, ενώ αντίθετα έδειχνε ευμένεια προς τα ταπεινά και άσημα γένη. Το 1256 ο αυτοκράτορας καθαίρεσε τον πατέρα του Ιωάννη, τον Αλέξιο Ραούλ, από το αξίωμα του πρωτοβεστιάριου, ενώ τον ίδιο χρόνο ή λίγο αργότερα φυλάκισε τον Ιωάννη και τους τρεις αδελφούς του.² Οι τέσσερις άνδρες αποφυλακίστηκαν πιθανότατα αμέσως μετά το θάνατο του αυτοκράτορα (16 Αυγούστου 1258) και από κοινού με άλλες αριστοκρατικές οικογένειες υποστήριξαν τον Μιχαήλ Παλαιολόγο στον αγώνα του εναντίον των Μουζαλώνων.³ Τον ίδιο χρόνο ο Ιωάννης εμφανίζεται να συμμετέχει ενεργά στην εκστρατεία εναντίον του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β' Δούκα (1231-1267). Οι επεκτατικές βλέψεις του Μιχαήλ Β' είχαν θορυβήσει τον Μιχαήλ Παλαιολόγο (συναυτοκράτορα του ανήλικου Ιωάννη Δ' Λασκάρεως), ο οποίος έστειλε στη Θεσσαλονίκη ενισχύσεις με διοικητή τον αδελφό του, σεβαστοκράτορα και μέγα δομέστικο Ιωάννη Παλαιολόγο. Ο Ιωάννης Ραούλ συγκαταλεγόταν ανάμεσα στους εμπειροπόλεμους αξιωματούχους που συνόδευαν τον Παλαιολόγο. Μετά την επιτυχή για την Αυτοκρατορία της Νίκαιας μάχη της Πελαγονίας (Ιούλιος 1259), που έκρινε την έκβαση της σύρραξης με τον Μιχαήλ Β', ο Ιωάννης Ραούλ μαζί με τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο καταδίωξαν τον δεσπότη της Ηπείρου, που είχε καταφύγει στην Άρτα. Αρχικά πολιόρκησαν τα Ιωάννινα και στη συνέχεια κατέλαβαν χωρίς αντίσταση την Άρτα, απελευθερώνοντας και τους αιχμαλώτους που είχε λάβει ο Μιχαήλ Β' Δούκας, μεταξύ των οποίων συγκαταλεγόταν και ο ιστορικός και λόγιος Γεώργιος Ακροπολίτης.⁴ Πιθανότατα το ίδιο έτος ο Ιωάννης Ραούλ τιμήθηκε από τον Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο για την προσφορά του στον πόλεμο εναντίον τού δεσπότη της Ηπείρου με το αξίωμα του πρωτοβεστιαρίου.⁵ Το 1261 τελέστηκε ο γάμος του με τη Θεοδώρα Καντακουζηνή.⁶ Μετά το 1274 δεν υπάρχουν αναφορές στο όνομά του στις γραπτές πηγές.⁷

1. Βλ. Trapp, E. - Beyer, H. - Leontiades, I., «Ραούλ Ιωάννης Κομνηνός Δούκας Άγγελος Πετραλείφας», στο Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit 10 (Wien 1990), 105, αρ. 24125, και Fassoulakis, S., The Byzantine Family of Raoul-Ral(l)es (Athens 1973), σελ. 18. Ο Polemis, D., The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography (London 1968), σελ. 173, αναφέρει ονομαστικά μόνο μία κόρη του Ιωάννη Ραούλ, την Ειρήνη.

2. Ο Χατζής, Α.Χ., Οι Ραούλ, Ραλ, Ράλαι, 1080- 1800: ιστορική μονογραφία (Kirchhain 1909), σελ. 15, υποστηρίζει ότι την ίδια περίοδο που καθαιρέθηκε ο Αλέξιος Ραούλ από το αξίωμά του φυλακίστηκαν και τα παιδιά του, ενώ οι Trapp, E. - Beyer, H. - Leontiades, I., «Ραούλ Ιωάννης Κομνηνός Δούκας Άγγελος Πετραλείφας», στο Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit 10 (Wien 1990), σελ. 105-106, υποστηρίζουν ότι φυλακίστηκαν το 1258. Την ίδια άποψη ακολουθεί και ο Polemis, D., The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography (London 1968), σελ. 173.

3. Βλ. Fassoulakis, S., The Byzantine Family of Raoul-Ral(l)es (Athens 1973), σελ. 18.

4. Την ίδια περίοδο ο Ιωάννης Παλαιολόγος, συνοδευόμενος από τον Ιωάννη Δούκα, εισέβαλε στη Θεσσαλία. Βλ. Nicol, D.M., The Despotate of Epiros (Oxford 1957), σελ. 186.

5. Την άποψη αυτή την υποστηρίζουν οι Trapp, E. - Beyer, H. - Leontiades, I., «Ραούλ Ιωάννης Κομνηνός Δούκας Άγγελος Πετραλείφας», στο Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit 10 (Wien 1990), σελ. 105-106, αρ. 24125. Αντίθετα, ο Fassoulakis, S., The Byzantine Family of Raoul-Ral(l)es (Athens 1973), σελ. 19, υποστηρίζει ότι ο Ιωάννης Ραούλ έλαβε το αξίωμα το 1261.

6. Την άποψη αυτή την υποστηρίζουν οι Fassoulakis, S., The Byzantine Family of Raoul-Ral(l)es (Athens 1973), σελ. 18, και Nicol D. M., The Byzantine Family of Kantakouzenos, ca. 1100-1460. A Genealogical and Prosopographical Study (Washington 1968), σελ. 16. Αντίθετα, οι Trapp, E. - Beyer, H. - Leontiades, I., «Ραούλ Ιωάννης Κομνηνός Δούκας Άγγελος Πετραλείφας», στο Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit 10 (Wien 1990), σελ. 105-106, τοποθετούν χρονικά τον γάμο του Ιωάννη Ραούλ με τη Θεοδώρα Καντακουζηνή το 1259.

7. Την άποψη αυτή την υποστηρίζουν ο Fassoulakis, S., The Byzantine Family of Raoul-Ral(l)es (Athens 1973), σελ. 19, και οι Trapp, E. - Beyer, H. - Leontiades, I., «Ραούλ Ιωάννης Κομνηνός Δούκας Άγγελος Πετραλείφας», στο Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit 10 (Wien 1990), σελ. 105, αρ. 24125. Αντίθετα, ο Polemis, D., The Doukai: A Contribution to Byzantine Prosopography (London 1968), σελ. 173, τοποθετεί χρονικά το θάνατο του Ιωάννη Ραούλ το 1284.