1. Ίδρυση
Στον Κιρκιντζέ (ορεινή Έφεσος) η Φιλεκπαιδευτική Εταιρεία του Ομήρειου Παρθεναγωγείου Σμύρνης ίδρυσε το 1885 ελληνικό σχολείο, το οποίο μετρούσε, ήδη το 1907, 180 μαθητές και 80 μαθήτριες.2 Η ίδρυση του ελληνικού σχολείου αποτελεί μαρτυρία της ανάπτυξης του οικισμού στα τέλη του 19ου αιώνα, φαινόμενο το οποίο συνοδεύτηκε από την περαιτέρω υποχώρηση της τουρκοφωνίας,3 καθώς και την εδραίωση της ελληνικής εθνικής ιδεολογίας. Συγκεκριμένα, μετά το 1880 παρατηρήθηκε σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία πολλαπλασιασμός του αριθμού των ναών, των σχολείων, των φιλόμουσων και εκπαιδευτικών σωματείων και των κοινωφελών ιδρυμάτων.
2. Περιγραφή
Το ελληνικό σχολείο περιλάμβανε τμήμα αρρεναγωγείου και παρθεναγωγείου. Το κτήριό του είναι υπερυψωμένο μονώροφο με υπόγειο, ορθογώνιας κάτοψης, και στεγάζεται με τετράριχτη κεραμοσκεπή (εικ. 1). Συνδυάζει τα οικοδομικά στοιχεία της παραδοσιακής αρχιτεκτονικής με τα μορφολογικά στοιχεία ενός λιτού κλασικισμού. Έτσι, η πέτρα με την ξυλοδεσιά που δομεί τους τοίχους και εδράζει το οικοδόμημα συνδυάζεται με τα γύψινα πλαίσια των ανοιγμάτων, τις παραστάδες εκατέρωθεν της εισόδου και την ανάδειξη της συμμετρίας με τον τονισμό της εισόδου (κύρια είσοδος σε εσοχή, προσβάσιμη μέσω κλίμακας). Μπροστά από το κτήριο του σχολείου είναι τοποθετημένο ένα μικρό καλαίσθητο ορθογώνιο κτίσμα, πλαισιωμένο με παραστάδες και γείσο, που φέρει τις κρήνες του σχολείου.
Το κτήριο σώζεται μέχρι σήμερα και λειτουργεί ως τουρκικό σχολείο.
2. Βλ. Σταματόπουλος, Κ.Μ., Η Μικρασία του Αιγαίου (Αθήνα 1998), σελ. 180.
3. Παρόλο που ο Κιρκιντζές κατοικούνταν εξολοκλήρου από ορθόδοξες οικογένειες, οι περισσότερες χρησιμοποιούσαν την τουρκική γλώσσα και λίγες μιλούσαν την ελληνική, βλ. Αντωνόπουλος, Σ., Μικρά Ασία (Αθήνα 1907), σελ. 174.