Κοσμάς Γ΄ Κωνσταντινουπόλεως

1. Γέννηση

Ο μετέπειτα Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως και Αλεξανδρείας Κοσμάς θεωρείται γενικά ότι γεννήθηκε στη Χρυσούπολη (Σκούταρι) κατά το β' μισό του 17ου αιώνα, αν και ο Προκοπίου θεωρεί ότι προερχόταν από τη Χαλκηδόνα,1 εξού και η επωνυμία «Βυζάντιος».

2. Σταδιοδρομία

Από όσα είναι γνωστά, φαίνεται ότι ήταν κληρικός της εκκλησίας Αλεξανδρείας. Στις 11 Απριλίου 1703 τοποθετήθηκε αρχιεπίσκοπος Σιναίου (Σιναΐδος), θέση την οποία διατήρησε μέχρι τις 2 Φεβρουαρίου 1706. Στη συνέχεια παρέμεινε κληρικός της εκκλησίας Αλεξανδρείας φέροντας πιθανώς τον τίτλο του Κλαυδιοπόλεως. Ήδη από την περίοδο που ήταν αρχιεπίσκοπος Σιναίου επιδίωκε την άνοδό του στον πατριαρχικό θρόνο Αλεξανδρείας. Ενεργώντας για την επίτευξη αυτού του σκοπού έφτασε στην Κωνσταντινούπολη προκειμένου να αναζητήσει ερείσματα. Εκεί ο ισχυρός Φαναριώτης Μανουήλ Υψηλάντης (μαθητής του Κοσμά στα γραμματικά) τον προώθησε στον οικουμενικό θρόνο. Το αξίωμα το διατήρησε από το 1714 ως το 1716, οπότε εκθρονίστηκε και εξορίστηκε στο Σινά. Το 1723 πέτυχε τελικά να εκλεγεί Πατριάρχης Αλεξανδρείας, θέση την οποία διατήρησε μέχρι το θάνατό του το 1736.

3. Αποτίμηση

Οι παραπάνω χρονολογίες που αφορούν τη σταδιοδρομία του Κοσμά είναι αυτές που παρουσιάζονται στην πιο σύγχρονη βιβλιογραφία και γίνονται σήμερα αποδεκτές.2 Αντίθετα, ο Γεδεών αναφέρει ότι ο Κοσμάς είχε διατελέσει δύο φορές Πατριάρχης Αλεξανδρείας, από το 1705 ως το 1710 και από το 1717 ως το θάνατό του, που τον τοποθετεί στο 1738.3 Περισσότερο γνωστός ως Πατριάρχης Αλεξανδρείας παρά ως Κωνσταντινουπόλεως, ο Κοσμάς ο Βυζάντιος υπήρξε πεπαιδευμένος και λόγιος ιεράρχης. Ενώ ως Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως δεν είναι γνωστός για καμία ιδιαίτερη ενέργειά του, κατά την παραμονή του αργότερα στη μονή του Σινά – πριν από την εκλογή του στο θρόνο της Αλεξάνδρειας– οργανώνει τη βιβλιοθήκη της μονής και ασχολείται με τη συγγραφή. Το συγγραφικό του έργο, που είναι ανέκδοτο, εστιάζεται στους τομείς των εκκλησιαστικών λόγων και ομιλιών, στην ερμηνευτική της Αγίας Γραφής και στο σχολιασμό πατερικών κειμένων.



1. Προκοπίου, Δ., «Περί λογίων Γραικών», στο Σάθας, Κωνσταντίνος (επιμ.), Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη Γ' (Βενετία 1872), σελ. 400.

2. Βλ. Φορόπουλος, Ν., «Κοσμάς ο Β' πατριάρχης Αλεξανδρείας», ΘΗΕ 7, σελ. 892-893.

3. Γεδεών, Μ., Πατριαρχικοί Πίνακες: Ειδήσεις Ιστορικαί Βιογραφικαί περί των Πατριαρχών Κωνσταντινουπόλεως από Ανδρέου του Πρωτοκλήτου μέχρις Ιωακείμ Γ΄ του από Θεσσαλονίκης 36 - 1884 (Κωνσταντινούπολη1890), σελ. 622.