1. Ίδρυση

Το αγιοταφιτικό μετόχι της Σμύρνης ιδρύθηκε το 1691 από τον τότε επίτροπο της αγιοταφιτικής αδελφότητας, μοναχό και πρωτοσύγκελο Δαβίδ. Στεγάστηκε αρχικά στο λεγόμενο «Σπίτι της Σταματούς» κοντά στην Αγία Φωτεινή, το οποίο αγόρασε αντί 450 ασλανίων ο εν λόγω μοναχός, που υπήρξε και ο πρώτος «προεστός» του μετοχίου.¹ Το 1747 αγοράστηκε από τον τότε προεστό Κυπριανό ο φρεγχανές του Ναλτζαντόγλου, που έγινε η νέα στέγη του μετοχίου. Ο νέος χώρος στέγασης, μήκους 107 πήχεων και βάθους 19, εξελίχθηκε σε κτηριακό συγκρότημα με ξενώνα, όπου κατέλυαν οι προσκυνητές πριν από την αναχώρησή τους για τους Αγίους Τόπους, καθώς και με σπίτια και καταστήματα προς ενοικίαση, τα οποία εξασφάλιζαν στο μετόχι σημαντικά έσοδα. Η περιουσία του μετοχίου περιλάμβανε επίσης χρήματα και περιουσιακά στοιχεία που κληροδοτούσαν κάτοικοι της πόλης ώστε να μνημονεύεται το όνομά τους.

Στην οικονομική και λοιπή διαχείριση ο προεστός είχε τη βοήθεια διακεκριμένων πολιτών. Ένας από αυτούς ήταν και ο πατέρας του Αδαμαντίου Κοραή Ιωάννης.

2. Ανοικοδομήσεις

Το κτήριο καταστράφηκε ολοκληρωτικά από την πυρκαγιά που ακολούθησε τον καταστροφικό σεισμό του 1778. Η ανοικοδόμησή του ολοκληρώθηκε το 1780. Η σχετική δαπάνη μάλιστα θεωρήθηκε υπέρογκη από τον Ιωάννη Κοραή, ο οποίος κατηγόρησε τους υπευθύνους για κακοδιαχείριση. Δε διαθέτουμε επαρκή στοιχεία για τη μετέπειτα ιστορία του μετοχίου, παρά μόνο ότι το 1902 ανοικοδομήθηκε εκ νέου. Άλλα μετόχια της αγιοταφιτικής αδελφότητας στο χώρο της Μικράς Ασίας ήταν της Κωνσταντινούπολης, της Αττάλειας και της επισκοπής Χαλδίας, πιθανώς στην Αργυρούπολη, με σπίτια, αποθήκες, μαγειρεία, ιπποστάσιο και αχυρώνα. Το τελευταίο ήταν δωρεά του μητροπολίτη Χαλδίας Ιγνατίου το 1744. Δε γνωρίζουμε όμως αν τα μετόχια αυτά έπαιζαν κάποιο ρόλο στη διεξαγωγή του προσκυνήματος.

---