1. Ιστορικό
Το συγκρότημα περιλαμβάνει την εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ και το επισκοπικό μέγαρο και βρίσκεται εντός των τειχών της υστερορωμαϊκής πόλης, δυτικά της βόρειας αγοράς. Η εκκλησία έχει χτιστεί εν μέρει πάνω στον αρχαϊκό ναό του Διονύσου, και συγκεκριμένα πάνω στο νότιο τμήμα του. Στη βόρεια πλευρά της εκκλησίας διαμορφώνεται ένα ορθογώνιο περιστύλιο· μέσω αυτού εισερχόταν κανείς στο επισκοπικό μέγαρο, το οποίο περιλάμβανε την κατοικία του επισκόπου και τα δωμάτια υποδοχής.
Το συγκρότημα χρονολογείται στα τέλη του 6ου με αρχές του 7ου αιώνα, καθώς η εκκλησία του Αρχαγγέλου Μιχαήλ χτίστηκε επί πατριαρχίας Κυριακού (595-605).1 Το κτήριο θεωρήθηκε επισκοπικό μέγαρο επειδή βρίσκεται ακριβώς δίπλα στην εκκλησία και επειδή τα δύο κτίσματα επικοινωνούν μεταξύ τους μέσω του εσωτερικού περιστυλίου βόρεια της εκκλησίας.
2. Αρχιτεκτονική περιγραφή
Στην κάτοψη του επισκοπικού μεγάρου δεσπόζει μία κεντρική μεγάλη αίθουσα με περιστύλιο (20,45x11,7 μ.), γύρω από την οποία βρίσκονται τα υπόλοιπα μικρότερα δωμάτια, διάταξη που παρατηρείται και στο επισκοπικό μέγαρο στην Αφροδισιάδα. Στα δυτικά της κεντρικής αίθουσας ανοίγεται ένας επιμήκης προθάλαμος με διαστάσεις 27x5,3 μ., που απολήγει στη βόρεια στενή πλευρά του σε αψίδα. Στις δύο επιμήκεις πλευρές της κεντρικής αίθουσας αναπτύσσονται τα διάφορα δωμάτια, πέντε στη νότια πλευρά και τέσσερα στη βόρεια. Τα δωμάτια της βόρειας πλευράς επικοινωνούν με την κεντρική αίθουσα μέσω ενός στενού διαδρόμου. Το δάπεδο αυτών των χώρων βρίσκεται 65 εκ. χαμηλότερα από το δάπεδο της αίθουσας, επειδή ανήκε σε παλιότερο κτήριο. Αργότερα, για τις ανάγκες του μεγάρου του επισκόπου, μία κλίμακα ένωνε την αίθουσα με τα τέσσερα δωμάτια που βρίσκονταν βόρεια.
Στη βορειοδυτική γωνία του συγκροτήματος βρέθηκε μία κλίμακα που πιθανόν οδηγούσε στον όροφο του επισκοπικού μεγάρου. Στα δυτικά υπήρχε ένα αίθριο με μεγάλες διαστάσεις, αλλά δεν ολοκληρώθηκε η ανασκαφή του επειδή το έδαφος ήταν ιδιαίτερα απότομο. Στις αρχές του Μεσαίωνα αυτό το αίθριο και η κεντρική αίθουσα εγκαταλείφθηκαν και μόνο η εκκλησία και το μικρότερο βόρειο περιστύλιο συνέχισαν να είναι σε χρήση. Ο τόπος κατοικίας του επισκόπου μετά την εγκατάλειψη του μεγάρου παραμένει άγνωστος.2
Την κεντρική αίθουσα την κοσμούσαν μαρμαροθετήματα στους τοίχους και στο δάπεδο, ενώ τα δάπεδα του βόρειου διαδρόμου και των βόρειων δωματίων, λιγότερο επιμελημένα, καλύπτονταν από πλάκες που εναλλάσσονταν με μωσαϊκά.
1. Sodini, J.-P., “Les Groupes épiscopaux de Turquie (à l’exception de la Cilicie)”, στο Actes du XIe Congrès international d'Archéologie Chrétienne (1986) 1 (Rome 1989), σελ. 420. Για τη χρονολόγηση της εκκλησίας βλ. Müller-Wiener, W. – Real, W. – Feld, O., “Milet 1973-1975. Vorbericht über die Arbeiten der Jahre 1973-1975”, Istanbuler Mitteilungen 27-28 (1977-1978), σελ. 101, 116.
2. Müller-Wiener, W., “Riflessioni sulle caratteristiche dei palazzi episcopali”, Felix Ravenna 125-126 (1983), σελ. 110-112 και 107, εικ. 2.