1. Βίος – Έργο
Για την καταγωγή και την προγενέστερη σταδιοδρομία του Παγκρατίου δεν έχουμε στοιχεία. Η τοποθέτησή του στο μητροπολιτικό θρόνο της Τραπεζούντας, ο οποίος χήρευε από την εποχή της οθωμανικής κατάκτησης (1461), είναι άμεση απόρροια της ανόδου στον οικουμενικό θρόνο του Συμεών Α΄ Τραπεζούντιου, ο οποίος έδειχνε ενδιαφέρον για τις υποθέσεις της ιδιαίτερης πατρίδας του, και κυρίως των σοβαρών πολιτικών εξελίξεων την εποχή εκείνη στην περιοχή της Τραπεζούντας. Συγκεκριμένα, μεταξύ των χριστιανών κατοίκων της επικρατούσε τότε επαναστατικός αναβρασμός εναντίον της οθωμανικής εξουσίας, που είχε επιβληθεί πρόσφατα, ο οποίος υποκινούνταν από το φιλόδοξο ηγέτη Uzun Hasan, αντίπαλο των Οθωμανών, με τη χρησιμοποίηση και ενός μέλους του αυτοκρατορικού οίκου της Τραπεζούντας, του Αλεξίου Κομνηνού. Στο πλαίσιο της πολιτικής του σουλτάνου για αποκατάσταση της ηρεμίας στην περιοχή τοποθετήθηκε για δεύτερη φορά στον πατριαρχικό θρόνο ο Συμεών Α', ο οποίος αμέσως μερίμνησε για την πλήρωση του μητροπολιτικού θρόνου επιλέγοντας τον Παγκράτιο. Φαίνεται δηλαδή ότι η αποστολή ιεράρχη στην επαρχία Τραπεζούντος θεωρήθηκε μέτρο που θα συνεισέφερε στην αποκατάσταση της ηρεμίας. Η τοποθέτηση όμως του Παγκρατίου φαίνεται ότι δε συνέβαλε προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς λίγους μόνο μήνες μετά ο σουλτάνος απαίτησε την απομάκρυνσή του, ζητώντας μάλιστα την υποβολή έγγραφης παραίτησης από το μητροπολίτη. Οι λεπτομέρειες της υπόθεσης αυτής παρατίθενται στη συνοδική πράξη εκλογής του διαδόχου του Δωροθέου Β'.1
2. Αποτίμηση
Είναι προφανές ότι η απαίτηση του σουλτάνου για απομάκρυνση του Παγκρατίου έχει άμεση σχέση με την ανώμαλη πολιτική κατάσταση που εξακολουθούσε να επικρατεί στην περιοχή της Τραπεζούντας. Είναι πολύ πιθανό ότι ο Παγκράτιος όχι μόνο δε συνέβαλε στην αποκατάσταση της ηρεμίας μεταξύ των κατοίκων, αλλά ίσως και να αναμείχθηκε στις εξεγέρσεις. Μετά την απομάκρυνση του Παγκρατίου από τη μητρόπολη Τραπεζούντος τα ίχνη του χάνονται. Πέθανε πιθανώς κατά το τελευταίο τέταρτο του 15ου αιώνα.
1. Εκεί αναφέρονται τα εξής: «ἐπεὶ παραχωρήσει θείᾳ ἐξηλάθη τοῦ θρόνου αὐτοῦ ὁ πρὸ μικροῦ χειροτονηθεὶς παρὰ τῆς ἡμῶν μετριότητος γνήσιος μητροπολίτης Τραπεζοῦντος κύριος Παγκράτιος διὰ θέλησιν καὶ βούλησιν αὐθεντικήν, καὶ ἐγγράφως παραιτησάμενος…». Η πράξη εκλογής του Δωροθέου σώζεται σε κώδικα της μονής Παντοκράτορος Αγίου Όρους, Χρύσανθος (Φιλιππίδης), αρχιεπίσκοπος Αθηνών, Η Εκκλησία Τραπεζούντος (Αθήναι, Εστία 1936), σελ. 532.