1. Βιογραφικά στοιχεία
Ο κατόπιν Οικουμενικός Πατριάρχης Παρθένιος Δ', ο επονομαζόμενος Μογίλαλος ή Χουμχούμης, πρέπει να γεννήθηκε κατά το πρώτο μισό του 17ου αιώνα και είναι άγνωστης καταγωγής.1 Ίσως ήταν από την Αδριανούπολη, αφού αναφέρεται ότι παρέμενε στην πόλη μετά τη δεύτερη και την τρίτη πατριαρχική του θητεία. Εκεί ενδεχομένως αποσύρθηκε και μετά την οριστική απομάκρυνση από τον πατριαρχικό θρόνο έως το τέλος της ζωής του (τέλη 17ου αιώνα).
2. Δράση
Παρουσιάζεται στο προσκήνιο με την ανάδειξή του σε μητροπολίτη Προύσης τον Ιανουάριο του 1655 και αναρριχήθηκε στον πατριαρχικό θρόνο την 1η Μαΐου του 1657. Η πρώτη αυτή θητεία του λήγει τον Ιούνιο του 1662, οπότε και επανατοποθετείται στο προηγούμενο αξίωμά του. Αργότερα όμως εγκαταλείπει τη μητρόπολη Προύσης και εγκαθίσταται στη Βλαχία, απ’ όπου και επανήλθε στην Κωνσταντινούπολη για να αναλάβει εκ νέου την πατριαρχία την 21η Οκτωβρίου 1665. Με τη δεύτερη απομάκρυνσή του από τον πατριαρχικό θρόνο το Σεπτέμβριο του 1667 εξορίζεται στην Τένεδο, απ’ όπου έπειτα από μερικούς μήνες ανακαλείται και τοποθετείται μητροπολίτης Προϊλάβου, ενώ αργότερα εγκαθίσταται στην Αδριανούπολη αναγορευόμενος μητροπολίτης Τυρνόβου εις ζωαρκείαν. Ανεβαίνει στον πατριαρχικό θρόνο τρίτη φορά το Μάρτιο του 1671, αφού χρειάστηκε να καταβάλει 20.000 φλωρία, και παραμένει μέχρι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Με τη λήξη αυτής της τρίτης θητείας του αντικαθίσταται από το Διονύσιο Δ' Μουσελίμη και εξορίζεται στην Κύπρο, απ’ όπου όμως αργότερα του επιτράπηκε να επιστρέψει στην Αδριανούπολη. Αφού κατάφερε να ανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο και τέταρτη φορά την 1η Ιανουαρίου του 1675 έως τις 24 Οκτωβρίου 1676, αποσύρεται οριστικά λαμβάνοντας εις ζωαρκείαν τη μητρόπολη Αγχιάλου.
3. Αποτίμηση
Αν και η δράση και το έργο του είναι εν πολλοίς άγνωστα, ο Παρθένιος υπήρξε οπωσδήποτε δραστήριος, ικανός και ηγετική φυσιογνωμία, εφόσον κατόρθωσε να ανέλθει στον πατριαρχικό θρόνο τέσσερις φορές και να πρωταγωνιστήσει στις υποθέσεις της Εκκλησίας επί μία εικοσαετία. Το πολιτικό πλαίσιο των συνεχών αναρρήσεων και απομακρύνσεών του δεν είναι γνωστό, ούτε και οι παράγοντες που κατά καιρούς τον υποστήριζαν ή τον πολεμούσαν. Κατά την ύστερη φάση της σταδιοδρομίας του πρέπει να υπήρξε αντίπαλος του επίσης διακεκριμένου Πατριάρχη Διονυσίου Δ'.
Γεγονός είναι ότι ο Παρθένιος ανέβασε το καθιερωμένο πεσκέσι στο ποσό των 20.000 φλωρίων, τα οποία κατέβαλε κατά την τρίτη άνοδό του στο θρόνο το 1671. Η σχέση του με το μικρασιατικό χώρο έγκειται στη θητεία του στη μητρόπολη Προύσης προ της πατριαρχικής εκλογής του, αλλά και μετά την πρώτη εκθρόνισή του. Λόγω της σχέσης του με την πόλη αυτή μερίμνησε, ως Πατριάρχης, για την ανοικοδόμηση και διακόσμηση του ναού του Αγίου Γεωργίου, που έκτοτε κατέστη ο μητροπολιτικός ναός της Προύσας.2
1. Το παρανόμι "Χουμχούμης" είναι προφανώς ηχομιμητική λέξη, ανώ "μογίλαλος" σημαίνει "ανίκανος να εκφραστεί, μουγκός". Τους χαρακτηρισμούς αυτούς τους είχε λάβει λόγω του ότι έπασχε από πρόβλημα άρθρωσης.
2. Covel, J., Voyages en Turquie 1675-77, επιμέλεια Grelois, J.-P. (Paris 1998), σελ. 222.