1. Η ζωή και η δράση του
Κατά πάσα πιθανότητα ο Σάββας Ασιδηνός ζούσε στην πόλη Σαμψώνα (αρχαία Πριήνη) κοντά στη Μίλητο. Το 1204, μετά την κατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους στο πλαίσιο της Δ΄ Σταυροφορίας, εγκαθίδρυσε για μικρό χρονικό διάστημα ανεξάρτητη ηγεμονία στην περιοχή της κοιλάδας του κάτω ρου του ποταμού Μαιάνδρου, με διοικητικό κέντρο την πόλη Σαμψώνα. Στα τέλη του 1205 ή στις αρχές του 1206, όμως, αναγκάστηκε να αναγνωρίσει την επικυριαρχία του αυτοκράτορα Θεοδώρου Α΄ Λασκάρεως (1204-1222) στην περιοχή,1 διατηρώντας ωστόσο τη διοίκηση της επαρχίας.
Οι σχέσεις του Ασιδηνού με τον Θεόδωρο Α΄ Λάσκαρι (1204-1222) αποκαταστάθηκαν στη συνέχεια, ενώ αργότερα οι δύο άνδρες συνδέθηκαν και με συγγενικούς δεσμούς: το 1213/1214 ο Ασιδηνός εμφανίζεται σε έγγραφο της Ιεράς Μονής Ξηροχωραφίου να έχει παντρευτεί μέλος της αυτοκρατορικής οικογένειας των Λασκαριδών και να φέρει τον υψηλό τίτλο του σεβαστοκράτορος.2 Την ίδια περίοδο η κτηματική του περιουσία είχε τεθεί υπό το καθεστώς της επισκέψεως.
Για την περαιτέρω πορεία και δράση του Σάββα Ασιδηνού δεν υπάρχουν στοιχεία. Η τελευταία αναφορά του ονόματός του εντοπίζεται χρονικά το 1216 σε έγγραφο της μονής της Θεοτόκου του Στύλου (Αγίου Παύλου του Νέου) του όρους Λάτρος.3
1. Την ίδια περίοδο ο αυτοκράτορας της Νίκαιας επανέκτησε τον έλεγχο των περιοχών του Κελβιανού Μαιάνδρου, της Φιλαδέλφειας και των Νεοκάστρων. Βλ. Σαββίδης, Α., Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κινήματα στα Δωδεκάνησα και τη Μικρά Ασία, 1189-1240 μ.Χ.: Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής προσωπογραφίας και τοπογραφίας την εποχή των Αγγέλων, των Λασκαριδών της Νίκαιας και των Μεγαλοκομνηνών του Πόντου (Αθήνα 1987), σελ. 247.
2. Το έγγραφο της μονής έχει δημοσιευθεί από τους: Λάμπρος, Σ., «Ανέκδοτα έγγραφα της μονής Ξηροχωραφίου», ΝΕ 11 (1914), σελ. 402-403· Miklosich, F. – Müller, J., Acta et diplomata graeca medii aevi acta et profana (Wien 1871), IV, σελ. 292, V, σελ. 257· Wilson, N. – Darrouzès, J., “Restes du cartulaire de Hiéra Xérochoraphion”, REB 26 (1968), σελ. 5-45, αρ. 2. Την περίοδο εκείνη με το αξίωμα του σεβαστοκράτορα τιμόνταν οι αδελφοί του αυτοκράτορα. Βλ. Σαββίδης, Α., Βυζαντινά στασιαστικά και αυτονομιστικά κινήματα στα Δωδεκάνησα και τη Μικρά Ασία, 1189-1240 μ.Χ.: Συμβολή στη μελέτη της υστεροβυζαντινής προσωπογραφίας και τοπογραφίας την εποχή των Αγγέλων, των Λασκαριδών της Νίκαιας και των Μεγαλοκομνηνών του Πόντου (Αθήνα 1987), σελ. 246-251.
3. Miklosich, F. – Müller, J., Acta et diplomata graeca medii aevi acta et profana IV (Wien 1871), σελ. 292.