Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μ. Ασία

1. Βιογραφικά στοιχεία

Ο Σέλευκος γεννήθηκε γύρω στο 355 π.Χ. στη Μακεδονία, πιθανότατα στην πόλη Ευρωπό. Παραδίδεται και η Πέλλα ως γενέτειρα πόλη, αλλά μάλλον στο πλαίσιο της μεταγενέστερης προπαγάνδας που αποσκοπούσε να παρουσιαστεί ο Σέλευκος ως νέος Μέγας Αλέξανδρος.¹ Πατέρας του ήταν ο Αντίοχος, ένας στρατηγός του Φιλίππου Β΄, και μητέρα του η Λαοδίκη.²

Ομήλικος περίπου του Μεγάλου Αλεξάνδρου, τον ακολούθησε στην εκστρατεία του στην Ασία. Το 326 π.Χ. ηγήθηκε των υπασπιστών στη μάχη του ποταμού Υδάσπη κατά του βασιλιά της Ινδίας Πώρου. Οι πηγές παραδίδουν ότι είχε και την ιδιότητα του εταίρου.³ Στα πλαίσια των ομαδικών γάμων που διέταξε να τελεστούν ο Μέγας Αλέξανδρος ανάμεσα σε Μακεδόνες και Περσίδες στα Σούσα, ο Σέλευκος νυμφεύθηκε το 324 π.Χ. την Απάμα, θυγατέρα του ηγεμόνα της Βακτριανής Σπιταμένη, η οποία υπήρξε μητέρα του Αντιόχου Α΄.⁴

2. Δράση

Το όνομα του Σελεύκου μνημονεύεται μεταξύ αυτών που ζήτησαν τη συμβουλή του θεού Σέραπη προκειμένου να θεραπευθεί ο Μέγας Αλέξανδρος.⁵ Στη διαμάχη που ξέσπασε μετά το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) για την εξουσία, ο Σέλευκος υπηρέτησε τον Περδίκκα. Τότε πήρε το αξίωμα του χιλίαρχου, ενώ είχε και εκείνο του ίππαρχου (δηλ. του αρχηγού στο ιππικό των εταίρων).⁶ Ακολούθησε τον Περδίκκα στην Καππαδοκία, στην Πισιδία και στην Αίγυπτο. Εκεί, το 321 π.Χ., συντάχθηκε με τους συνωμότες που δολοφόνησαν τον Περδίκκα.⁷ Στη συνάντηση που έγινε στον Τριπαράδεισο της Συρίας ο Σέλευκος μαζί με τον Αντίγονο έσωσαν τον Αντίπατρο από τα συνωμοτικά σχέδια της Ευριδίκης και από την επίθεση στρατιωτών που απαιτούσαν χρήματα. Κατά τη διανομή της αυτοκρατορίας ο Σέλευκος έλαβε την οικονομικά ισχυρή, αλλά στρατιωτικά ανίσχυρη, σατραπεία της Βαβυλωνίας. Στις πηγές δεν διευκρινίζεται αν αναγκάστηκε να διεκδικήσει το μερίδιό του από τον Δόκιμο, τον προηγούμενο σατράπη της Βαβυλωνίας και οπαδό του Περδίκκα.⁸ Εν τω μεταξύ είχε ξεκινήσει η αντιπαράθεση Αντιγόνου και Ευμένη, και η περιοχή εξουσίας του είχε περικυκλωθεί από δυνάμεις και των δύο. Αρχικά προσπάθησε να διαχειριστεί την κατάσταση με διπλωματικά μέσα, αλλά τελικά ανέλαβε να εξασφαλίσει για τον Αντίγονο τον έλεγχο στα Σούσα, υπό τον τίτλο μάλιστα του σατράπη της Σουσιανής.⁹

Ο Αντίγονος, αφού νίκησε τον Ευμένη, ήταν ο ισχυρότερος και ο πιο πλούσιος από τους Διαδόχους. Επιδίωξή του η νέα διανομή των σατραπειών. Θανάτωσε τον Πείθωνα, σατράπη της Μηδίας, ανέθεσε τη σατραπεία της Σουσιανής σε έναν ιθαγενή σατράπη, τον Ασπίσα, και κατήλθε στη Βαβυλώνα. Εκεί ο Σέλευκος ήρθε αντιμέτωπος με την προκλητική απαίτηση του Αντιγόνου να ελέγξει τα τοπικά κρατικά έσοδα, κάτι που σήμαινε έλεγχο πάνω στην εξουσία του Σελεύκου. Ο Σέλευκος, από φόβο να μην έχει το ίδιο τέλος με τον Πείθωνα, δραπέτευσε στην Αλεξάνδρεια στον Πτολεμαίο.¹⁰

Ο Σέλευκος κινητοποίησε τον Πτολεμαίο, τον Κάσσανδρο και το Λυσίμαχο και προκάλεσε τη δημιουργία της πρώτης συμμαχίας ενάντια στον Αντίγονο. Ο ίδιος δεν αναφέρεται ως σύμμαχος, πιθανώς γιατί δε διέθετε καμία δύναμη, τέθηκε όμως επικεφαλής του πτολεμαϊκού στόλου. Έπλευσε κατά μήκος των φοινικικών και των αιγαιακών ακτών και πολιόρκησε τις Ερυθρές, γρήγορα όμως εγκατέλειψε και υποχώρησε στην Κύπρο.¹¹ Ο Διόδωρος αναφέρει ότι κατέλαβε την Κυρήνεια, τη Λάπηθο, την Αμαθούντα, πιθανώς και το Κίτιο, κυπριακές πόλεις που υποστήριζαν τον Αντίγονο. Το 314 π.Χ. στη Λήμνο, παρά τις ενισχύσεις που έστειλε ο Κάσσανδρος, δεν κατόρθωσε να αποσπάσει το νησί από τον Αντίγονο και απέπλευσε για την Κω.¹² Την άνοιξη του 312 π.Χ. οι δυνάμεις του Πτολεμαίου υπό τη διοίκηση του Σελεύκου ανέκτησαν την Παλαιστίνη, τη Φοινίκη και τη Συρία. Στη Γάζα νίκησαν τις ελεφανταρχίες του Δημητρίου, γιου του Αντιγόνου.¹³ Στη συνέχεια ο Σέλευκος πήρε 800 πεζούς και 200 ιππείς του Πτολεμαίου και ξεκίνησε για τη Βαβυλώνα. Εκεί κατέλαβε την ακρόπολη όπου είχαν κλειστεί οι φρουροί του Αντιγόνου υπό το Δίφιλο και πολύ γρήγορα απέκτησε τον έλεγχο της πόλης. Η ανάκτηση της Βαβυλώνας ορίστηκε ως χρονολογική αφετηρία του βασιλείου των Σελευκιδών (312/311 π.Χ. ή 311/310 π.Χ.).¹⁴

Ο Σέλευκος φρόντισε να αυξήσει τη στρατιωτική του δύναμη, καθώς είχε να αντιμετωπίσει αρκετούς αντιπάλους. Όταν νίκησε σε μάχη το Νικάνορα, σατράπη της Μηδίας που εκτελούσε εντολές του Αντιγόνου, πολλοί στρατιώτες αυτομόλησαν και εντάχθηκαν στο στρατό του.¹⁵ Στη συνέχεια προχώρησε ανατολικά. Προσάρτησε την Περσίδα, την Αρία, την Παρθία και τη Μηδία. Τότε ο Αντίγονος έστειλε το Δημήτριο στη Βαβυλώνα, ο οποίος κατόρθωσε εύκολα να καταλάβει ένα τμήμα της, ενώ ο Σέλευκος βρισκόταν στη Μηδία. Ο Αντίγονος δεν είχε σκοπό να αναγνωρίσει το Σέλευκο ως ανεξάρτητο σατράπη και ο δεύτερος δεν πήρε μέρος στη σύναψη ειρήνης ανάμεσα στους Διαδόχους το 311 π.Χ.¹⁶

Λίγα γνωρίζουμε για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Από αποσπάσματα ενός βαβυλωνιακού χρονικού και από νύξεις Ελλήνων συγγραφέων συνάγεται πως ο Αντίγονος διεξήγαγε μακροχρόνιο πόλεμο ενάντια στο Σέλευκο (310-308 π.Χ.). Η σύγκρουση κατέληξε με νίκη του Σελεύκου, αν και δε γνωρίζουμε πού και πότε δόθηκε η καθοριστική μάχη. Φαίνεται όμως ότι η Βαβυλώνα υπέστη μεγάλες καταστροφές. Από το 311 π.Χ. έως το 303/302 π.Χ. πάντως ο Σέλευκος κατόρθωσε να προσαρτήσει την ανατολική ιρανική επικράτεια και να φτάσει ως τον Ινδό ποταμό, μολονότι έως το 301 π.Χ. η Βαβυλωνία δεχόταν συνεχείς απειλές από τον Αντίγονο ή το Δημήτριο.¹⁷

Το 306/305 π.Χ., ακολουθώντας το παράδειγμα των άλλων Διαδόχων, υιοθέτησε τον τίτλο του βασιλιά. Η επιθετική πολιτική του Αντιγόνου ανάγκασε τους υπόλοιπους να συμμαχήσουν και πάλι. Ο Σέλευκος συνθηκολόγησε με τον Ινδό βασιλιά Σανδρόκοττο και, με αντάλλαγμα ορισμένα εδάφη, ο τελευταίος του έδωσε 500 ελέφαντες (305 π.Χ.).¹⁸ Ο πόλεμος εναντίον του Αντιγόνου κρίθηκε όταν ο Σέλευκος μαζί με το Λυσίμαχο, και κυρίως χάρη στους ελέφαντες του πρώτου, νίκησαν στη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ., όπου ο Αντίγονος σκοτώθηκε. Οι νικητές μοίρασαν το κράτος του ηττημένου. Ο Σέλευκος έλαβε το βόρειο τμήμα της Συρίας, δεδομένου ότι ο Πτολεμαίος, έχοντας προλάβει να καταλάβει την ίδια περίοδο την Κοίλη Συρία, αρνιόταν να την παραδώσει (μήλον της έριδος ανάμεσα σε Πτολεμαίους και Σελευκίδες και αιτία των Συριακών πολέμων). Ο Σέλευκος προσωρινά δεν πρόβαλε τις διεκδικήσεις του, αλλά έσπευσε να ιδρύσει πόλεις στη βόρεια Συρία, δίνοντάς τους ονόματα από πρόσωπα της οικογενείας του (Σελεύκεια της Πιερίας, Λαοδίκεια, Απάμεια στον Ορόντη), και να μεταφέρει την πρωτεύουσά του από τη Σελεύκεια επί του Τίγρη στη νεοϊδρυθείσα Αντιόχεια επί του ποταμού Ορόντη.¹⁹ Μετά την Ιψό προσπάθησε επίσης να προσεγγίσει τις ελληνικές πόλεις της Ιωνίας (Μίλητο, Έφεσο κ.ά.). Η επιστροφή του αγάλματος του Απόλλωνα στο ναό στα Δίδυμα της Μιλήτου, που είχε μεταφερθεί στα Εκβάτανα το 494 π.Χ., ήταν μια κίνηση καλής θέλησης. Εμφανώς πια τα επεκτατικά σχέδια του Σελεύκου περιλάμβαναν και τη Μικρά Ασία.²⁰

Εν τω μεταξύ ο Πτολεμαίος συμμάχησε με το Λυσίμαχο. Ο Σέλευκος για να αποφύγει τη διπλωματική απομόνωση συμμάχησε με τον πρώην αντίπαλό του Δημήτριο και το 299 π.Χ. νυμφεύθηκε την κόρη του Στρατονίκη. Για αρκετό διάστημα απέφυγε να εμπλακεί σε πολεμικές συγκρούσεις και παρατηρούσε από μακριά τις επιθετικές κινήσεις του Δημητρίου απέναντι στον Πτολεμαίο. Τότε φαίνεται ότι ασχολήθηκε με την οργάνωση του κράτους του. Οι πηγές δεν παρέχουν σαφή στοιχεία, αλλά είναι βέβαιο ότι χώρισε το βασίλειό του σε μικρές επαρχίες (νέες σατραπείες;). Όταν όμως ο Δημήτριος κατέλαβε τις περιοχές περιμετρικά της βόρειας Συρίας και αρνήθηκε να παραχωρήσει τη Σιδώνα και την Τύρο, ο Σέλευκος ανέλαβε δράση. Γρήγορα κατέλαβε την Κιλικία. Το 292 π.Χ. παραχώρησε τη γυναίκα του Στρατονίκη στον γιο του Αντίοχο, τον έχρισε συμβασιλέα και του ανέθεσε τη διοίκηση των Άνω Σατραπειών, διαιρώντας ουσιαστικά το βασίλειό του. Το 285 π.Χ. αιχμαλώτισε το Δημήτριο και τον φυλάκισε στην Απάμεια, όπου δύο χρόνια αργότερα πέθανε.²¹

Εκείνη την εποχή κρίση ξεσπά στο βασίλειο του Λυσιμάχου, όταν αυτός διατάζει τη θανάτωση του γιου του Αγαθοκλή (283/282 π.Χ.). Αρκετοί από το βασιλικό περιβάλλον (μαζί τα παιδιά και η σύζυγος του Αγαθοκλή Λυσάνδρα) αναζητούν καταφύγιο σε σελευκιδικές πόλεις. Ο Φιλέταιρος του Περγάμου αποστατεί προς το Σέλευκο. Ο Σέλευκος δίνει άσυλο στον αδελφό της Λυσάνδρας Πτολεμαίο Κεραυνό, που διεκδικούσε τον αιγυπτιακό θρόνο ως νόμιμος διάδοχος. Ο Σέλευκος εκμεταλλεύεται την ευκαιρία, προελαύνει στη Λυδία και φτάνει ως τις Σάρδεις. Το 281 π.Χ. στη μάχη του Κουροπεδίου (Κούρου πεδίον, στη Λυδία) ο Λυσίμαχος σκοτώθηκε.²² Ο νικητής Σέλευκος προσάρτησε περιοχές της Μικράς Ασίας, χωρίς ωστόσο να επικυρώσει την αυτονομία των ελληνικών πόλεων, μολονότι πολλές ήταν αυτές που τον αντιμετώπισαν ως ελευθερωτή. Στη συνέχεια κατευθύνθηκε προς τον Ελλήσποντο, τη Θράκη και τη Μακεδονία, περιοχές που πέρασαν στα χέρια του ύστερα από τη νίκη του επί του Λυσιμάχου. Μόνο οι πόλεις Βυζάντιο, Καλχηδών και Ηράκλεια του Πόντου, από φόβο μήπως ο Σέλευκος καταλύσει την ανεξαρτησία τους, συμμάχησαν με τον Μιθριδάτη Γ΄ και νίκησαν σε μάχη το στρατό του Σελεύκου.²³

Το 281/280 π.Χ., κοντά στην πόλη Λυσιμάχεια, ο Πτολεμαίος Κεραυνός, διοικητής του στρατεύματος, δολοφόνησε το Σέλευκο και ανακηρύχθηκε βασιλιάς. Λέγεται ότι ο Σέλευκος του είχε υποσχεθεί ότι θα τον βοηθούσε να διεκδικήσει τον αιγυπτιακό θρόνο, αλλά δεν το έπραξε, ενώ παρέβλεψε επίσης τα δικαιώματα των παιδιών της αδελφής του Λυσάνδρας στο μακεδονικό θρόνο. Το Σέλευκο διαδέχτηκε ο Αντίοχος Α΄. Το νεκρό σώμα του Σελεύκου εξαγόρασε ο Φιλέταιρος του Περγάμου και έστειλε την τέφρα του στη Συρία, όπου ο Αντίοχος την τοποθέτησε σε ναό, στο Νικατόρειον, εγκαινιάζοντας μάλλον τη μετά θάνατον λατρεία του πατέρα του ως Δία Νικάτορα.²⁴

3. Αποτίμηση

Ο Σέλευκος πήρε το επώνυμο Νικάτωρ, όπως μας πληροφορεί ο Αππιανός, χάρη στις στρατιωτικές του επιτυχίες. Για τον Αρριανό, ο Σέλευκος ήταν ο σπουδαιότερος από τους βασιλείς που διαδέχτηκαν τον Αλέξανδρο. Ο Διόδωρος αναφέρει ότι δεν ήταν μόνο η δύναμη αλλά και η φιλανθρωπία του που συνέβαλε ώστε εύκολα να προσαρτήσει τη Σουσιανή και τη Μηδία, αφού νίκησε το Νικάνορα.²⁵

Αναμφισβήτητο είναι ότι κατά τη διάρκεια της βασιλείας του το βασίλειο των Σελευκιδών έφτασε στη μέγιστη εξάπλωσή του. Με τις στρατιωτικές και διπλωματικές του επιτυχίες σχεδόν έφτασε να αναβιώσει την αυτοκρατορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μολονότι ξεκίνησε ως «ένας σατράπης χωρίς σατραπεία». Υπάρχουν πολλοί προπαγανδιστικοί μύθοι που παρομοιάζουν το Σέλευκο με τον Αλέξανδρο. Σε κάθε περίπτωση, η εκστρατεία στην Ινδία και η τελική προσάρτηση της Μακεδονίας έδειξε ότι μοιράζονταν κοινές φιλοδοξίες. Παραδίδεται ότι είχε την υποστήριξη των γηγενών της Βαβυλωνίας.²⁶ Απέδωσε μεγάλη σημασία στη διοίκηση των εδαφών του. Ίδρυσε πολλές νέες πόλεις και πιστεύεται ότι ενθάρρυνε την επιστημονική έρευνα. Θεοποιήθηκε μετά θάνατον, όπως και πολλοί άλλοι ελληνιστικοί ηγεμόνες.²⁷

1. Για εξαντλητική παράθεση των πηγών βλ. Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986)· RE 2Α1 (1921) 1208-1234, βλ. λ. «Seleukos» (Stähelin F.). Ημερομηνία γέννησης: Ο Ιουστίνος (Just. 17.1.10) υποστηρίζει ότι ο Σέλευκος ήταν εβδομήντα επτά χρόνων στη μάχη του Κουροπεδίου, ενώ ο Αππιανός (Συρ. 63) εβδομήντα τριών και ο Ευσέβιος (Χρονογρ. 1, σελ. 250, εκδ. Schoene) εβδομήντα πέντε. Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 1. Ευρωπός: O Στεφ. Βυζ. αναφέρει Ωρωπός, αλλά δεν υπάρχει πόλη με αυτό το όνομα στη Μακεδονία. Δύο είναι οι μακεδονικές πόλεις που ονομάζονται Ευρωπός. Η πιο σημαντική, πιθανόν η γενέτειρα του Σελεύκου, βρίσκεται κοντά στον Αξιό. Πέλλα: Παυσ. 1.16.1.

2. Just. 15.4.1-6: Ο μύθος λέει ότι ο Σέλευκος είχε πατέρα και τον Απόλλωνα. Η Λαοδίκη είδε σε όνειρο ότι ενώθηκε ερωτικά με τον θεό και συνέλαβε παιδί, τον Σέλευκο· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 3, 5-6· Στεφ. Βυζ. βλ. λ. «Λαοδίκεια». Ο Μαλάλας (CSHB 8, σελ. 197-198, αναξιόπιστη πηγή) παραδίδει ότι ο Σέλευκος είχε και μία αδελφή: βλ. Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 3-5· Mehl, ό.π., 1-2.

3. Αρρ., Αν. 5.13.1 (εταίρος) και 4 (διοικητής των υπασπιστών), 5.16.3 και 17.6· Διοδ. Σ. 19.81.5· Ιουστ. 15.4.6· Παυσ. 1.16.1· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York), σελ. 6, 9: αναφέρει ότι ο Σέλευκος ήταν βασιλικός παίς, καθώς όλοι οι μεταγενέστεροι βασιλείς και στρατηγοί της Μακεδονίας πήραν ανάλογη εκπαίδευση. Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 3,13: για το Mehl ο τίτλος του εταίρου δε συνιστά απόδειξη ότι ο Σέλευκος είχε αριστοκρατική καταγωγή.

4. Αρρ., Αν. 7.4.6. Μαλάλας, CSHB 8, σελ. 198· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 17-19· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Construcring a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 11-12.

5. Αρρ., Αν. 7.26.2· Πλούτ., Αλέξ. 76· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York), σελ. 14: η ιστορία είναι μεταγενέστερη επινόηση. Δεν υπήρχε λατρεία, άρα ούτε ναός του Σέραπη το 323 π.Χ. στη Βαβυλώνα.

6. Διόδ. Σ. 18.3.4 (ιππαρχία των εταίρων)· Αππ., Συρ. 57 (ηγεμών της ίππου της εταιρικής). Mehl, Α., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 19-25. Grainger, J, D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York), σελ. 19-20.

7. Cornelius Nepos, Eumenes, 5· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 25-28· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 22-23: είναι βέβαιο ότι ο Σέλευκος συμμετείχε στη δολοφονία του Περδίκκα, καθώς αμέσως μετά «ανταμείφθηκε» παίρνοντας τη σατραπεία της Βαβυλωνίας.

8. Διόδ. Σ. 18.37-39· Αππ., Συρ. 57· Just. 15.4.11· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 30-32, 37-40: ο Σέλευκος δεν ήταν σε θέση να επιλέξει ποια σατραπεία θα έπαιρνε. Μάλλον δεν έδωσε μάχη με το Δόκιμο για τη Βαβυλωνία. Grainger, J.D., Seleukos Nikator, Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York), σελ. 26, 28, 30.

9. Διόδ. Σ. 19.12, 19.14.3, 19.18.1, 19.27.1, 19.48.7-8· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 42-51· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 39-44.

10. Διόδ. Σ. 19.55· Αππ., Συρ. 53· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 52-55, 62· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 41, 48-50: υποστηρίζει ότι η παραχώρηση της Σουσιανής στο Σέλευκο ήταν προσωρινό μέτρο που πάρθηκε για τις ανάγκες του πολέμου. Συνεπώς η επιλογή του Ασπίσα εκ μέρους του Αντιγόνου δεν στόχευε στον εκφοβισμό του Σελεύκου.

11. Διόδ. Σ. 19.56.3-4, 19.58.5, 19.60.3· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 64-77· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 58-59: πιθανόν η πολιορκία των Ερυθρών να ήταν απλώς αντιπερισπασμός, για να αναγκαστεί ο Αντίγονος να μετακινήσει τα στρατεύματά του από τον Ελλήσποντο.

12. Διόδ. Σ. 19.62.4-6 και 68.3-4· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 77-81· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 63-65, 69.

13. Διόδ. Σ. 19.83 και 84. Ουσιαστικά τον πόλεμο έκανε ο Πτολεμαίος, ενώ ο Σέλευκος πρόσφερε διοικητικές και στρατιωτικές υπηρεσίες, καθώς τότε ακόμη δε διέθετε σημαντική στρατιωτική δύναμη: βλ. Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 81-86· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 70-73.

14. Διόδ. Σ. 19.85.2-3 και 86.5 και 90.1· Αππ., Συρ. 54· RE 2A1, 1213· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 89· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 73-75.

15. Διόδ. Σ. 19.91.5 και 92.1-5· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 107-111· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 77-79, 95.

16. Διόδ. Σ. 19.100.4-7, 105.1· Πλουτ., Δημ. 7· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 111-121· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York), σελ. 80-85: πιστεύει ότι ο Σέλευκος δεν κατέλαβε τότε τη Βακτριανή-Σογδιανή.

17. Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 129-137, 166-170: πιστεύει ότι η εκστρατεία στην Ινδία ξεκίνησε το 306/305 π.Χ. και όχι το 304/303 π.Χ.· Sherwin-White, S. – Kuhrt, A., From Samarkand to Sardis. A New Approach to the Seleucid Empire (Berkley – Los Angeles 1993), σελ. 10· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom, 85-91, 100-108: δεν θεωρεί ότι η πληροφορία που δίνει ο Αππιανός (Συρ. 55), ότι ο Σέλευκος πέρασε τον Ινδό, είναι σωστή.

18. Διόδ. Σ. 20.53.4· Στραβ. 15.2.9· Πλούτ., Αλέξ. 62· Αππ., Συρ.55· Just. 15.4.13-21· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1990), σελ. 144, 147, 170-173, 178, 194 κ.εξ.· Sherwin-White, S.– Kuhrt, A., From Samarkand to Sardis. A New Approach to the Seleucid Empire (Berkley – Los Angeles 1993), σελ. 12· Ο Grainger J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 109 πιστεύει ότι οι 500 ελέφαντες θα μπορούσαν πράγματι να έχουν δοθεί από τον Ινδό μονάρχη, αντίθετα με τους περισσότερους μελετητές που θεωρούν υπερβολικό τον αριθμό.

19. Στράβ. 16.2.4-5· Διόδ. 20.113.4, 21.1.4· Αρρ., Αν. 7.18.5· Παυσ. 1.16.1· Μαλάλας, CSHB 8, σελ.199, 202-203. RE 2A1, 1218 (για επιπλέον πηγές)· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 200-214, 215-217: υποστηρίζει ότι ο Σέλευκος πήρε το 301 π.Χ. και ένα μέρος της νοτιοανατολικής Καππαδοκίας (Αππ., Συρ. 55: Καππαδοκίας της Σελευκίδος)· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 120-121, 125-131: φαίνεται ότι μολονότι πρόσφερε έξοδο στη Μεσόγειο, το βόρειο κομμάτι της Συρίας ήταν το λιγότερο προνομιούχο.

20. Παυσ. 1.16.3, 8.46.3· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 217-220· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 139-140, 164-165.

21. Πλούτ., Δημ..31-33, 48-49· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 268-275· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ.132, 134-144, 169-172. Οι πηγές αναφέρουν ότι ο Αντίοχος ερωτεύθηκε τη μητριά του: Πλούτ., Δημ. 38· Αππ., Συρ. 59-61· Μαλάλας, CSHB 8, σελ. 204. Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 223, 230-232. Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 155-156: υποστηρίζει ότι ο λόγος που έστειλε πιθανόν ο Σέλευκος το γιο του στο ανατολικό βασίλειο ήταν για να αποτρέψει ή να αντιμετωπίσει την εισβολή νομαδικών φυλών.

22. Αππ., Συρ. 62· Παυσ. 1.10.4· Just. 17.1.7-8, 17.2.1-2· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 286-290: ως αιτία της αντιπαράθεσης Σελεύκου και Λυσιμάχου θεωρεί την άσβεστη φιλοδοξία του πρώτου να γίνει κυρίαρχος ενός κράτους που θα συναγωνιζόταν εκείνο του Μεγάλου Αλεξάνδρου. «Αυτός δεν ήταν ένας πόλεμος του Λυσίμαχου ενάντια στο Σέλευκο, αλλά ένας πόλεμος του Σελεύκου ενάντια στο Λυσίμαχο». Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 178-183. Φιλέταιρος: Παυσ. 1.9.10· Στράβ. 13.4.1.

23. Μέμνων FgrH 434, 6.2-7.2· Παυσ. 1.16.2· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 301 κ.εξ, 314· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 183-188.

24. Μέμνων FgrH 434, 8.1-3· Αππ., Συρ. 62-63· Παυσ. 1.16.2, 10.19.7· Just. 17.1.4 -2.5· Mehl, A., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 318-321· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 175, 180, 191, 195, 197, 199· Sherwin-White, S. – Kuhrt, A., From Samarkand to Sardis. A New Approach to the Seleucid Empire (Berkley – Los Angeles 1993), σελ. 28.

25. Αππ., Συρ. 57· Αρρ. 7.22.5· Διόδ. Σ. 19.92.5· Πλούτ., Δημ. 50· Παυσ. 1.16.3 (δίκαιον και προς το θείον ευσεβή)· Curtius 17.2.2 (victor victorum).

26. Διόδ. 19.90. και 91.2· Mehl, Α., Seleukos Nikator und sein Reich (Lovanii 1986), σελ. 42· Grainger, J.D., Seleukos Nikator. Constructing a Hellenistic Kingdom (London – New York 1990), σελ. 1, 8, 79-80.

27. Στράβ. 2.1.7, 2.1.9, 2.7.3, 15.1.11, 15.1.36 κ.ά.: όπου ο Στράβων αμφισβητεί τα στοιχεία του Μεγασθένη και του Πατροκλή σχετικά με την Ινδία. Ο Πατροκλής ήταν στρατηγός του Σελεύκου, ενώ το Μεγασθένη τον είχε στείλει ο βασιλιάς πρεσβευτή στο Σανδρόκοττο. Συνέγραψαν ιστορικογεωγραφικά έργα που χάθηκαν και εξερεύνησαν την Ινδία και την Κασπία θάλασσα. Plin. ΝΗ 6.58 και 69 και 81, 7.22 και 25 και 29. RE 2.A.1.1228-9. Sherwin-White, S. – Kuhrt, A. From Samarkand to Sardis. A New Approach to the Seleucid Empire (Berkley – Los Angeles 1993),σελ. 13. Pollit, J.J., Η τέχνη στην ελληνιστική εποχή (Αθήνα 1994), σελ. 337, 338.