Βίος και έργο
Ο σημαντικός συνθέτης του ρεμπέτικου τραγουδιού Σπύρος Περιστέρης γεννήθηκε το 1900 στη Σμύρνη από Έλληνα πατέρα και Ιταλίδα μητέρα. Από μικρός έδειξε μεγάλο ενδιαφέρον για τα μουσικά όργανα όπως το μπουζούκι, η κιθάρα, το πιάνο και πρωτίστως το μαντολίνο. Το 1916 μετακόμισε με την οικογένειά του στην Κωνσταντινούπολη, όπου, παρά τις οικονομικές δυσκολίες, κατόρθωσε να σπουδάσει στο νυχτερινό τμήμα της Ιταλικής Σχολής και να αποφοιτήσει μετά από τέσσερα χρόνια, έχοντας μάθει την ιταλική και τη γερμανική γλώσσα. Το μορφωτικό του επίπεδο, συνεπώς, ήταν σαφώς υψηλότερο από αυτό των περισσοτέρων λαϊκών μουσικών της εποχής.
Γύρω στο 1920 ο Περιστέρης επέστρεψε στη Σμύρνη και, παρά το νεαρό της ηλικίας του, ηγήθηκε της περίφημης Σμυρναίικης Εστουδιαντίνας «Τα Πολιτάκια». Ο ίδιος ανέλαβε να παίζει μαντολίνο.
Το 1924, μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Εδώ θα μείνει για το υπόλοιπο της ζωής του και για περισσότερα από τριάντα χρόνια (1931-1965) θα πρωταγωνιστήσει στα δισκογραφικά δρώμενα της Ελλάδας ως διευθυντής της εταιρείας Odeon-Parlophon, αλλά και ως μουσικοσυνθέτης. Ο Περιστέρης είναι αυτός που θα λάβει μια ιστορική για το ελληνικό λαϊκό τραγούδι απόφαση: θα δώσει την ευκαιρία στο Μάρκο Βαμβακάρη να ηχογραφήσει, για πρώτη φορά, λαϊκά τραγούδια με μπουζούκια στην ορχήστρα. Πρόκειται για το «Καραντουζένι», με ερμηνευτή τον ίδιο το Βαμβακάρη, και για το ορχηστρικό «Αράπ ζεϊμπέκικο». Για το πότε έγινε αυτό το γεγονός, οι απόψεις διίστανται: ο Τάσος Σχορέλης τοποθετεί την ηχογράφηση το 19341, ενώ ο Διονύσης Μανιάτης τον Ιούνιο του 19322.
Παράλληλα, ο Περιστέρης θα αρχίσει τη δική του μεγάλη πορεία ως συνθέτης, με πολλές επιτυχίες, κυρίως στις δεκαετίες του ’30 και του ’40: «Οφ αμάν» (1934), «Ο Αντώνης ο βαρκάρης» (1939), «Μινόρε της αυγής» (1947) και πολλά άλλα. Στιχουργός των τραγουδιών του ήταν συνήθως ο Μίνως Μάτσας, ιδρυτής της γνωστής δισκογραφικής εταιρείας.
Ο Σπύρος Περιστέρης ταυτίζεται με τη μετάβαση από τη σμυρναϊκή σχολή στο ρεμπέτικο. Πράγματι, θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως ένας από τους πρωτοπόρους του «αστικού» λαϊκού τραγουδιού, όπως αυτό διαμορφώθηκε από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 και μετά. Τα περισσότερα τραγούδια του είχαν μουσικό ύφος ανάλογο με αυτό των σημαντικών εκπροσώπων του ρεμπέτικου τραγουδιού: Μ. Βαμβακάρη, Β. Τσιτσάνη, Γ. Παπαϊωάννου, Δ. Γκόγκου-Μπαγιαντέρα, Α. Χατζηχρήστου.
Παντρεμένος από το 1921, ο Περιστέρης απέκτησε δύο γιους, τον Αργύρη και το Δημήτρη, που επίσης ασχολήθηκαν με τη μουσική. Πέθανε στην Αθήνα το 1966.