Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 355, 6-356, 2:
Τούτῳ τῷ ἔτει εἰσῆλθον Μαρδαΐται εἰς τὸν Λίβανον καὶ ἐκράτησαν ἀπὸ τοῦ Μαύρου ὄρους ἕως τῆς ἁγίας πόλεως καὶ ἐχειρώσαντο τὰς τοῦ Λιβάνου περιωπάς. καὶ πολλοὶ δοῦλοι καὶ αἰχμάλωτοι καὶ αὐτόχθονες πρὸς αὐτοὺς κατέφυγον, ὥστε δι' ὀλίγου χρόνου εἰς πολλὰς χιλιάδας γενέσθαι. καὶ ταῦτα μαθὼν Μαυΐας καὶ οἱ σύμβουλοι αὐτοῦ ἐφοβήθησαν σφόδρα συλλογισάμενοι, ὅτι τὸ βασίλειον τῶν Ρωμαίων ὑπὸ θεοῦ φρουρεῖται. καὶ ἀποστέλλει πρέσβεις πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνον ζητῶν εἰρήνην, ὑποσχόμενος καὶ ἐτήσια τῷ βασιλεῖ παρέχειν πάκτα. ὁ δὲ βασιλεὺς τοὺς τοιούτους πρέσβεις δεξάμενος καὶ τὴν αἴτησιν αὐτῶν ἀκηκοὼς ἀπέστειλε σὺν αὐτοῖς ἐν Συρίᾳ Ἰωάννην τὸν πατρίκιον, τὸ ἐπίκλην Πιτζιγαῦδιν, ὡς ἀρχαιογενῆ τῆς πολιτείας καὶ πολύπειρον ὄντα καὶ μεγάλης ἀντεχόμενον φρονήσεως, ἐπί τὸ ἁρμοδίως διαλεχθῆναι τοῖς Ἄραψι καὶ τὰ τῆς εἰρήνης συμφωνῆσαι. τούτου δὲ καταλαβόντος ἐν Συρίᾳ, ὁ Μαυΐας σώρευμα πεποιηκὼς τῶν τε ἀμηραίων καὶ κορασηνῶν ἐδέξατο αὐτὸν μετὰ μεγάλης τιμῆς. πολλῶν οὖν ἀναμεταξὺ αὐτῶν εἰρηνικῶν λεχθέντων λόγων, συνεφωνήθη πρὸς ἑκατέρους ἔγγραφον γενέσθαι εἰρήνης μεθ' ὅρκου λόγον ἐπὶ συμφώνου ἐτησίου πάκτου, παρέχεσθαι τῇ Ῥωμαϊκῇ πολιτείᾳ παρὰ τῶν Ἀγαρηνῶν χρυσοῦ χιλιάδας τρεῖς καὶ ἄνδρας αἰχμαλώτους ν΄ καὶ ἵππους εὐγενεῖς ν΄. ταῦτα στοιχηθέντα μεταξὺ τῶν δύο μερῶν ἐπὶ χρόνους λ΄ φυλάττεσθαι πλατεῖαν εἰρήνην ἀνάμεσον Ῥωμαίων καὶ Ἀράβων <πεποίηκεν>. καὶ τῶν τοιούτων καθολικῶν δύο ἐγγράφων λόγων πρὸς ἀλλήλους μεθ' ὅρκων γεγονότων καὶ ἀλλήλοις ἐπιδοθέντων, ὁ πολλαχῶς λεχθεὶς πανεύφημος ἀνὴρ πρὸς τὸν βασιλέα ὑπέστρεψε μετὰ καὶ δώρων πολλῶν.
[Το έτος αυτό εισέβαλαν οι Μαρδαΐτες στο Λίβανο και κατέλαβαν την περιοχή από το Μαύρο Όρος έως την Ιερουσαλήμ και λεηλατούσαν την ύπαιθρο του Λιβάνου. Σ’ αυτούς κατέφυγαν και πολλοί δούλοι, αιχμάλωτοι και ντόπιοι, με αποτέλεσμα σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνουν πολλές χιλιάδες. Όταν το πληροφορήθηκαν αυτό ο Μωαβίας και οι σύμβουλοί του, φοβήθηκαν πολύ, σκεπτόμενοι ότι η Βυζαντινή Αυτοκρατορία είναι θεοφρούρητη. Έστειλε, λοιπόν, πρεσβευτές στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ζητώντας ειρήνη, υποσχόμενος να καταβάλλει ετησίως φόρο στον αυτοκράτορα. Ο τελευταίος υποδέχτηκε τους πρεσβευτές και, αφού άκουσε το αίτημά τους, τους έστειλε πίσω στη Συρία μαζί με τον πατρίκιο Ιωάννη Πιτζιγαύδιο, παλαίμαχο αξιωματούχο με πολλή πείρα και πάρα πολύ συνετό, για να διαπραγματευθεί με τους Άραβες και να συμφωνήσει για τη συνθήκη ειρήνης. Όταν αυτός έφτασε στη Συρία, ο Μωαβίας έκανε συγκέντρωση εμίρηδων και μελών της φυλής Κουραΰς και τον υποδέχτηκε με μεγάλες τιμές. Αφού συνομίλησαν πολύ για την ειρήνη, συμφώνησαν να ανταλλάξουν έγγραφη συνθήκη ειρήνης βεβαιωμένη με όρκο, υπό τον όρο να καταβάλλουν ετησίως οι Άραβες στους Βυζαντινούς φόρο ύψους 3.000 χρυσών νομισμάτων, 50 αιχμαλώτους και 50 καθαρόαιμους ίππους. Αφού τα δύο μέρη συμφώνησαν η συνθήκη να έχει διάρκεια 30 ετών, γενική ειρήνη επικράτησε μεταξύ Βυζαντινών και Αράβων. Έχοντας ανταλλάξει τα έγγραφα της συνθήκης με τους Άραβες, αφού τα συνέταξαν και τα επιβεβαίωσαν ενόρκως, ο δοξασμένος εκείνος άνδρας, για τον οποίο έγινε μνεία πολλές φορές, επέστρεψε στον αυτοκράτορα φέρνοντας και πολλά δώρα.]
Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 361, 7-13:
Τούτῳ τῷ ἔτει ἐγένετο λιμὸς καὶ θανατικὸν μέγα ἐν Συρίᾳ, καὶ Ἀβιμέλεχ ἐκράτησε τοῦ ἔθνους. τῶν δὲ Μαρδαϊτῶν ἐπιτιθεμένων τοῖς μέρεσι τοῦ Λιβάνου, καὶ τοῦ λοιμοῦ ἐπικρατοῦντος, ὁ αὐτός Ἀβιμέλεχ τὴν ἐπὶ Μαυΐου ζητηθεῖσαν εἰρήνην αἰτεῖται ἀποστείλας πρέσβεις πρὸς τὸν βασιλέα, τὰς αὐτὰς τξε΄ χιλιάδας τοῦ χρυσοῦ νομισμάτων συνθέμενος τελεῖν, καὶ τοὺς τξε΄ δούλους, καὶ ὁμοίως εὐγενεῖς ἵππους τξε΄.
[Το έτος αυτό έπεσε πείνα και μεγάλο θανατικό στη Συρία και ο Αμπντ αλ-Μαλίκ πήρε την εξουσία στους Άραβες. Καθώς οι Μαρδαΐτες έκαναν επιδρομές στα μέρη του Λιβάνου και η επιδημία ήταν στο απόγειό της, ο προαναφερθείς Αμπντ αλ-Μαλίκ ζήτησε να συναφθεί η ίδια συνθήκη ειρήνης που ίσχυε επὶ Μωαβία, στέλνοντας πρεσβευτές προς τον αυτοκράτορα, εγγυώμενος ότι θα καταβάλει τα ίδια 365.000 χρυσά νομίσματα και τους 365 δούλους και επίσης 365 καθαρόαιμα άλογα.]
Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C., Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 363, 6-20:
Τούτῳ τῷ ἔτει ἀποστέλλει Ἀβιμέλεχ πρὸς Ἰουστινιανὸν βεβαιῶσαι τὴν εἰρήνην, καὶ ἐστοιχήθη ἡ εἰρήνη οὕτως· ἵνα ὁ βασιλεὺς παύσῃ τὸ τῶν Μαρδαϊτῶν τάγμα ἐκ τοῦ Λιβάνου, καὶ διακωλύσῃ τὰς ἐπιδρομὰς αὐτῶν· καὶ Αβιμέλεχ δώσῃ τοῖς Ῥωμαίοις καθ’ἑκάστην ἡμέραν νομίσματα χίλια καὶ ἵππον καὶ δοῦλον· καὶ ἵνα ἔχωσι κοινὰ κατὰ τὸ ἴσον τοὺς φόρους τῆς Κύπρου καὶ Ἀρμενίας καὶ Ιβηρίας. καὶ ἔπεμψεν ὁ βασιλεὺς Παῦλον τὸν μαγιστριανὸν πρὸς Ἀβιμέλεχ ἀσφαλίσασθαι τὰ στοιχηθέντα, καὶ γέγονεν ἔγγραφος ἀσφάλεια μετὰ μαρτύρων. καὶ φιλοτιμηθεὶς ὁ μαγιστριανὸς ὑπέστρεψεν. καὶ πέμψας ὁ βασιλεὺς προσελάβετο τοὺς Μαρδαΐτας χιλιάδας ιβ΄, τὴν Ῥωμαϊκὴν δυναστείαν ἀκρωτηριάσας. πάσαι γὰρ αἱ νῦν οἰκούμεναι παρὰ τῶν Ἀράβων εἰς τὰ ἄκρα πόλεις ἀπὸ Μοψουεστίας καὶ ἕως τετάρτης Ἀρμενίας ἀνίσχυροι καὶ ἀοίκητοι ἐτύγχανον διὰ τὴν ἔφοδον τῶν Μαρδαϊτῶν· ὧν παρασταλλέντων, πάνδεινα κακὰ πέπονθεν ἡ Ῥωμανία ὑπό τῶν Ἀράβων μέχρι τοῦ νῦν.
[Το έτος αυτό έστειλε απεσταλμένους ο Αμπντ αλ-Μαλίκ στον Ιουστινιανό για την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης. Οι όροι της συνθήκης ήταν ως εξής: Ο αυτοκράτωρ θα αποσύρει τις στρατιωτικές δυνάμεις των Μαρδαϊτών από το Λίβανο και θα εμποδίσει τις επιδρομές τους. Σε αντάλλαγμα, ο Αμπντ αλ-Μαλίκ θα καταβάλλει καθημερινά στους Βυζαντινούς 1.000 χρυσά νομίσματα, ένα άλογο και ένα δούλο. Τους φόρους της Κύπρου, της Αρμενίας και της Γεωργίας θα τους μοιράζονται στη μέση από κοινού. Ο αυτοκράτωρ απέστειλε το μαγιστριανό Παύλο προς τον Αμπντ αλ-Μαλίκ για την επιβεβαίωση των ανωτέρω. Έγινε έγγραφη επιβεβαίωση ενώπιον μαρτύρων και ο μαγιστριανός, αφού τιμήθηκε με δώρα, επέστρεψε. Ο δε αυτοκράτωρ έστειλε διαταγή και δέχτηκε τους Μαρδαΐτες, 12.000 στον αριθμό, ακρωτηριάζοντας έτσι την ισχύ των Βυζαντινών, διότι όλες οι συνοριακές πόλεις που τώρα κατοικούνται από Άραβες, από τη Μοψουεστία και έως την Τετάρτη Αρμενία, παρέμεναν αδύναμες και ακατοίκητες εξαιτίας των επιδρομών των Μαρδαϊτών. Όταν αυτές εμποδίστηκαν, η Βυζαντινή Αυτοκρατορία άρχισε να υποφέρει τα πάνδεινα από τους Άραβες έως και σήμερα.]
Θεοφάνης, Χρονογραφία, στο de Boor, C. (επιμ.), Theophanis Chronographia (Leipzig 1883), 364, 3-5:
Τούτῳ τῷ ἔτει ἐγένετο λιμὸς ἐν Συρίᾳ· καὶ πολλοὶ εἰσῆλθον εἰς Ῥωμανίαν. καὶ ἐλθὼν ὁ βασιλεὺς εἰς Ἀρμενίαν ἐκεῖ ἐδέξατο τοὺς ἐν τῷ Λιβάνῳ Μαρδαΐτας, χάλκεον τεῖχος διαλύσας.
[Το έτος αυτό έγινε λιμός στη Συρία και πολλοί κατέφυγαν στα βυζαντινά εδάφη. Επιπλέον, ο αυτοκράτωρ ήλθε στην Αρμενία και εκεί υποδέχτηκε τους Μαρδαΐτες του Λιβάνου, διαλύοντας ένα χάλκινο τείχος.]
Νικηφόρος Πατριάρχης, Ιστορία Σύντομος, στο Mango, C. (επιμ.), Nikephoros, Patriarch of Constantinople, Short History (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 13, Washington 1990), 34, 21-31:
ὁ δὲ τῶν Σαρακηνῶν βασιλεὺς τὸ τοῦ στόλου ἀκούσας δυστύχημα πρέσβεις ἀποστέλλει πρὸς Κωνσταντῖνον ὡς σπεισόμενος πρὸς αὐτὸν ἐπὶ τελέσμασιν ἐνιαυσίοις. ὁ δὲ τούτους δεξάμενος καὶ τὰ δηλωθέντα ἀκηκοὼς συνεκπέμπει αὐτοῖς Ἰωάννην τὸν πατρίκιον, τὸ ἐπίκλην Πιτζιγαύδιον, πολυπειρίᾳ καὶ φρονήσει διαφέροντα, ὡς τὰ ἐπὶ τῇ εἰρήνῃ διαλεχθησόμενον. ὃς πρὸς τὰ τῶν Σαρακηνῶν γενόμενος ἤθη συμβαίνει τε αὐτοῖς ὅρκοις τὴν εἰρήνην βεβαιωσάμενος ἐπὶ τριάκοντα ἔτεσιν, ὥστε παρέχεσθαι Ῥωμαίοις ὑπὸ τῶν Σαρακηνῶν ἀνὰ ἔτος ποσότητα χρυσίου τρεῖς χιλιάδας ἄνδρας τε αἰχμαλώτους πεντήκοντα καὶ ἵππους πεντήκοντα.
[Ακούγοντας τη συμφορά που έπληξε το στόλο, ο χαλίφης των Αράβων στέλνει πρεσβευτές στον Κωνσταντίνο για να συνάψει συνθήκη ειρήνης καταβάλλοντας ετήσιο φόρο στους Βυζαντινούς. Ο Κωνσταντίνος δέχτηκε τους απεσταλμένους και άκουσε όσα είχαν να του πουν. Με τη σειρά του στέλνει πίσω με τους πρεσβευτές τον πατρίκιο Ιωάννη Πιτζιγαύδιο, ξεχωριστό για την πείρα και τη σύνεση, για να συζητήσει περί ειρήνης. Φτάνοντας στη χώρα των Αράβων αυτός συμφωνεί μαζί τους και επικυρώνει με όρκους τη συνθήκη ειρήνης με διάρκεια 30 ετών και υπό τον όρο οι Άραβες να καταβάλλουν ετησίως στους Βυζαντινούς 3.000 χρυσά νομίσματα, 50 αιχμαλώτους και 50 ίππους.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν, στο Moravcsik, G. – Jenkins, R.J.H. (επιμ.), Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio2 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 1, Washington 1967), 21, 3-16:
Ἰστέον, ὅτι πρὸς τῇ τελευτῇ Μαυίου, τῶν Ἀράβων ἀρχηγοῦ, εἰσῆλθον οἱ Μαρδαΐται εἰς τὸν Λίβανον, καὶ ἐκράτησαν ἀπὸ τοῦ Μαύρου ὄρους ἕως τῆς ἁγίας πόλεως, καὶ ἐχειρώσαντο τὰς τοῦ Λιβάνου περιωπάς. καὶ πολλοὶ δοῦλοι καὶ αὐτόχθονες πρὸς αὐτοὺς κατέφυγον, ὥστε δι'ὀλίγου χρόνου εἰς πολλὰς χιλιάδας γενέσθαι. Καὶ τοῦτο μαθὼν Μαυίας καὶ οἱ σύμβουλοι αὐτοῦ, ἐφοβήθησαν σφόδρα. Καὶ ἀποστέλλει πρέσβεις πρὸς τὸν αὐτοκράτορα Κωνσταντῖνον ζητῶν εἰρήνην. Ἐπὶ ταύτῃ τῇ προφάσει πέμπεται παρὰ τοῦ βασιλέως Κωνσταντίνου, τοῦ ὀρθοδόξου, υἱοῦ τοῦ Πωγωνάτου, Ἰωάννης ὁ ἐπίκλην Πιτζηκαύδης. Τούτου δὲ καταλαβόντος ἐν Συρίᾳ, Μαυίας ἐδέξατο αὐτὸν μετὰ μεγάλης τιμῆς, καὶ συνεφωνήθη πρὸς ἀμφοτέρους ἔγγραφον γενέσθαι εἰρήνης μεθ' ὅρκου λόγον ἐπὶ συμφώνου ἐτησίου πάκτου, παρέχεσθαι τῷ τῶν Ῥωμαίων βασιλεῖ παρὰ τῶν Ἀγαρηνῶν χρυσίου χιλιάδας τρεῖς καὶ ἄνδρας αἰχμαλώτους ω΄ καὶ ἵππους εὐγενεῖς ν΄.
[Πρέπει να γνωρίζεις ότι, λίγο πριν το θάνατο του Μωαβία, του αρχηγού των Αράβων, εισέβαλαν οι Μαρδαΐτες στο Λίβανο και κατέλαβαν την περιοχή από το Μαύρο Όρος έως την Ιερουσαλήμ και λεηλατούσαν την ύπαιθρο του Λιβάνου. Σ’ αυτούς κατέφυγαν και πολλοί δούλοι και ντόπιοι, με αποτέλεσμα σε μικρό χρονικό διάστημα να γίνουν πολλές χιλιάδες. Όταν το πληροφορήθηκαν αυτό ο Μωαβίας και οι σύμβουλοί του, φοβήθηκαν πολύ. Έστειλε, λοιπόν, πρεσβευτές στον αυτοκράτορα Κωνσταντίνο ζητώντας ειρήνη. Ο τελευταίος έστειλε πίσω για το λόγο αυτό τον Ιωάννη Πιτζιγαύδιο. Όταν αυτός έφτασε στη Συρία, ο Μωαβίας τον υποδέχτηκε με μεγάλες τιμές και συμφώνησαν να ανταλλάξουν έγγραφη συνθήκη ειρήνης βεβαιωμένη με όρκο, υπό τον όρο να καταβάλλουν ετησίως οι Άραβες στους Βυζαντινούς φόρο ύψους 3.000 χρυσών νομισμάτων, 800 αιχμαλώτους και 50 ίππους.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ῥωμανόν, στο Moravcsik, G. – Jenkins, R.J.H. (επιμ.), Constantine Porphyrogenitus, De Administrando Imperio2 (Corpus Fontium Historiae Byzantinae 1, Washington 1967), 50, 169-221:
Ἰστέον, ὅτι τύπος ἐκράτησεν παλαιὸς τὸν κατεπάνω Μαρδαϊτῶν Ἀτταλείας παρὰ τοῦ βασιλέως δηλονότι προβάλλεσθαι, διὸ καὶ παρὰ Λέοντος, τοῦ μακαριωτάτου βασιλέως, κατεπάνω προεβλήθη Σταυράκιος ὁ Πλατὺς ἐπονομαζόμενος, ὃς χρόνους μὲν διέπρεψεν ἱκανούς, οὐχί καλῶς δὲ καὶ τὰ τέλη διέθηκεν. Τοῦ γὰρ πρωτοσπαθαρίου Εὐσταθίου καὶ ἀσηκρῆτις ἐν τῷ τῶν Κιβυρραιωτῶν θέματι ἐκ προσώπου ἀποσταλέντος, φθόνοι τινὲς ἀναμεταξὺ τούτων καὶ μάχαι γεγόνασιν· ὅ τε γὰρ Σταυράκιος ὁ Πλατὺς εἰς τὸν πατρίκιον Ἡμέριον καὶ λογοθέτην τοῦ δρόμου θαρρῶν, ὡς ἅτε παρ’ αὐτοῦ εἰς τὸν βασιλέα μεσιτευθείς, τῷ ἐκ προσώπου Εὐσταθίῳ ἀντέπιπτεν, καὶ μάλιστα ἐναντίως εἶχεν, ἐν οἷς αὐτὸν ἑῶρα ἔξω τοῦ δέοντός τι διαπραττόμενον ἢ καὶ προστάττοντα, ὅ τε δὲ πάλιν ὁ ἐκ προσώπου Εὐστάθιος πρὸς τὸν Σταυράκιον διέκειτο ἐχθρωδῶς, καὶ πολλὰς κατ’ αὐτοῦ ἐπιθέσεις καὶ μηχανὰς ἐπλάττετο. Ὅθεν αἰτίας ὁ προρρηθεὶς Εὐστάθιος κατὰ τοῦ Σταυρακίου ἀνήγαγεν, ὡς· «Τὸ τῶν Κιβυρραιωτῶν θέμα δύο στρατηγοὺς ἔχειν οὐ δύναται, δηλονότι ἐμὲ καὶ Σταυράκιον, τὸν κατεπάνω Μαρδαϊτῶν, ἄλλα γὰρ ἐμοῦ προστάττοντος καὶ διοικεῖν ἐθέλοντος, ἄλλα ποιεῖν ὁ κατεπάνω Μαρδαϊτῶν βούλεται, καὶ αὐτεξούσιος ὢν τὰ αὐτῷ δοκοῦντα μανικῶς διαπράττεται.» Ἀνήγαγεν δὲ καὶ ἄλλας ψευδολογίας τινάς, καὶ πολλὰς μηχανὰς κατ’ αὐτοῦ συνερράψατο, τὰς μὲν πιθανῶς συνθείς, τὰς δὲ συκοφαντικῶς τε καὶ μανικῶς ἀναπλασάμενος. Καὶ οὗτος δηλονότι τῷ πατρικίῳ Ἡμερίῳ καὶ λογοθέτῃ τοῦ δρόμου θαρρῶν ταῦτα ἔγραψεν, ἐπειδὴ τῷ τότε καιρῷ φίλος Εὐσταθίου μᾶλλον ἦν ὁ πατρίκιος Ἡμέριος ἤπερ Σταυρακίου, κἂν ὕστερον ἐχθρανθέντες ἀμφότεροι ἔχθρας ἀνάμεστοι καὶ μανίας πλήρεις γεγόνασιν. Τὴν οὖν τοιαύτην ἀναφορὰν Εὐσταθίου δεξάμενος ὁ βασιλεὺς καὶ τῇ αἰτήσει τοῦ πατρικίου Ἡμερίου πεισθείς, δέδωκεν τὴν τοῦ τοιούτου κατεπάνω ἐξουσίαν τῷ πρωτοσπαθαρίῳ Εὐσταθίῳ καὶ ἐκ προσώπου. Τοῦ δὲ μακαρίου βασιλέως τὸν βίον ἀπὸ τῶν κάτω πρὸς τὰ άνω μετηλλαχότος, Ἀλέξανδρος, ὁ αδελφὸς αὐτοῦ, τῆς αὐτοκράτορος ἀρχῆς ἐγκρατὴς γεγονώς, ὡς πάντας τοὺς ὑπὸ τοῦ μακαρίου βασιλέως καὶ ἀδελφοῦ αὐτοῦ προβληθέντας ἔν τισιν ἀρχαῖς διεδέξατο, χαιρεκάκοις καὶ κακοβούλοις ἀνδράσιν πεισθείς, οὕτω δη καὶ τὸν προρρηθέντα Εὐστάθιον διεδέξατο, καὶ ἀντ’ αὐτοῦ πεποίηκεν ἕτερον. Ὁ γὰρ Χασὲ ἐκεῖνος, ὁ ἐκ Σαρακηνῶν τῷ γένει ὁρμώμενος, Σαρακηνὸς δὲ τῷ ὄντι τῇ γνώμῃ καὶ τῷ τρόπῳ καὶ τῇ λατρείᾳ διατελῶν, ὁ τοῦ πατρικίου Δαμιανοῦ δοῦλος, ἐπεὶ πολλὴν παρρησίαν εἶχεν τῷ τότε καιρῷ ὁ πρωτοσπαθάριος οὗτος Χασὲ πρὸς τὸν κύριν Ἀλέξανδρον, τὸν βασιλέα, ὡσαύτως καὶ ὁ πρωτοσπαθάριος Νικήτας, ὁ ἀδελφὸς τοῦ Χασέ, ὁ καὶ τῶν Κιβυρραιωτῶν στρατηγὸς γεγονὼς παρὰ αὐτοῦ τοῦ κυροῦ Ἀλεξάνδρου βασιλέως, ὁ Νικήτας οὖν οὗτος, ὁ αδελφὸς τοῦ προρρηθέντος Χασέ, τὸν βασιλέα ᾐτήσατο, ὅτι· «Ὡς ἀρχαῖον σου φίλον εὐεργετεῖν με πρέπον ἐστίν, ἐν δὲ πρὸς τὴν βασιλείαν σου αἴτημα ἔχω, καὶ δίκαιόν ἐστιν εἰσακοῦσαί μου». Τοῦ δὲ βασιλέως διαπορουμένου καὶ ἀντερωτῶντος, τί ἂν εἴη τοῦτο τὸ αἴτημα, καὶ ὅπερ ἐάν ἐστιν, ὑπακοῦσαι ὑποσχομένου, ὁ προρρηθεὶς Νικήτας ᾐτήσατο, ὅτι· «Τὸν υἱόν μου, αἰτοῦμαι ἵνα ποιήσῃ ἡ βασιλεία σου κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλείας», οὗτινος ὁ βασιλεύς τῇ αἰτήσει πεισθείς, ἐπὶ προελεύσεως εἰσαγαγὼν ἐπὶ τοῦ Χρυσοτρικλίνου τὸν υἱὸν τοῦ πρωτοσπαθαρίου Νικήτα, τὸν σπαθαροκανδιδάτον Ἀβέρκιον, προεβάλετο αὐτὸν κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλείας, καθὼς καὶ ὁ μακάριος Λέων ὁ βασιλεὺς πρότερον Σταυράκιον τὸν Πλατὺν ἐπονομαζόμενον. Καὶ ὁ ἐξ ἀρχῆθεν παλαιὸς ἔχων τύπος, καθὼς ἐν ἀρχαῖς εἴρηται, ὑπὸ τοῦ βασιλέως προβάλλεσθαι τὸν κατεπάνω Μαρδαϊτῶν.
[Πρέπει να γνωρίζεις ότι από παλιά έχει επικρατήσει η συνήθεια, σύμφωνα με την οποία ο κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας διορίζεται από τον αυτοκράτορα. Για το λόγο αυτόν ο μακαρίτης αυτοκράτωρ Λέων διόρισε κατεπάνω το Σταυράκιο, που είχε το προσωνύμιο Πλατύς, ο οποίος διέπρεψε στο αξίωμα αυτό για πολλά χρόνια, όμως δεν είχε και καλό τέλος. Ο λόγος ήταν ότι ο πρωτοσπαθάριος Ευστάθιος ο ασηκρήτις (αυτοκρατορικός γραμματέας) στάλθηκε ως τοποτηρητής στο θέμα Κιβυρραιωτών και αμέσως προέκυψαν ανάμεσά τους κάποιες αντιζηλίες και διαμάχες. Ο μεν Σταυράκιος ο Πλατύς, έχοντας θάρρος με τον πατρίκιο Ημέριο, το λογοθέτη του δρόμου, και πιστεύοντας ότι εκείνος θα μεσολαβούσε υπέρ του στον αυτοκράτορα, αντιτασσόταν στον Ευστάθιο και του εναντιωνόταν εντόνως, όταν εκείνος έκανε κάτι ή διέταζε κάτι πέρα από τις αρμοδιότητές του. Από την άλλη, και ο Ευστάθιος ήταν εχθρικός απέναντι στο Σταυράκιο και μηχανευόταν πολλές επιθέσεις και μηχανορραφίες εναντίον του. Εξαιτίας αυτού, ο προαναφερθείς Ευστάθιος υπέβαλε αναφορά εναντίον του Σταυρακίου, υποστηρίζοντας ότι «το θέμα Κιβυρραιωτών δεν μπορεί να έχει δύο στρατηγούς, δηλαδή εμένα και το Σταυράκιο, τον κατεπάνω Μαρδαϊτών, διότι άλλα θέλω εγώ να διατάξω και να κανονίσω και άλλα θέλει να κάνει ο κατεπάνω Μαρδαϊτών και, καθώς έχει αυτονομία στη διοίκησή του, κάνει αυτά που θέλει με τρόπο παράλογο». Στην αναφορά του συμπεριέλαβε και άλλες συκοφαντίες, ενώ συνέχισε να μηχανορραφεί εναντίον του Σταυρακίου. Άλλες από τις κατηγορίες ήταν πλασμένες με τρόπο αληθοφανή, άλλες δεν ήταν παρά παράλογες συκοφαντίες. Αυτά τα έγραψε έχοντας και αυτός θάρρος με τον πατρίκιο Ημέριο, το λογοθέτη του δρόμου, διότι την περίοδο εκείνη ο πατρίκιος Ημέριος ήταν περισσότερο φίλος του Ευσταθίου παρά του Σταυρακίου, αν και αργότερα οι σχέσεις τους ψυχράνθηκαν και ανάμεσά τους επικράτησε μία έχθρα γεμάτη μανία. Όταν ο αυτοκράτωρ διάβασε την αναφορά αυτή, πείστηκε από την παρέμβαση του πατρικίου Ημερίου και παραχώρησε τις αρμοδιότητες του κατεπάνω Σταυρακίου στον πρωτοσπαθάριο Ευστάθιο, τον τοποτηρητή. Μετά το θάνατο του αυτοκράτορος Λέοντος, ανέλαβε την αυτοκρατορική εξουσία ο Αλέξανδρος, ο αδελφός του. Ακούγοντας τις συμβουλές χαιρέκακων και κακόβουλων ανδρών, ο Αλέξανδρος αντικατέστησε όλους τους αξιωματούχους που είχαν διοριστεί από το μακαρίτη αυτοκράτορα και αδελφό του. Έτσι λοιπόν και ο προαναφερθείς Ευστάθιος αντικαταστάθηκε και στη θέση του διορίστηκε άλλος. Ο μακαρίτης Χασέ, ο οποίος καταγόταν από Σαρακηνούς και ήταν πραγματικός Σαρακηνός και στις απόψεις και στους τρόπους και στην πίστη, ήταν δούλος του πατρικίου Δαμιανού. Αυτός ο πρωτοσπαθάριος Χασέ την περίοδο εκείνη είχε πολύ θάρρος με τον αυτοκράτορα Αλέξανδρο, όπως και ο αδελφός του Χασέ, ο πρωτοσπαθάριος Νικήτας, τον οποίον ο ίδιος ο αυτοκράτωρ Αλέξανδρος είχε διορίσει στρατηγό του θέματος Κιβυρραιωτών. Αυτός λοιπόν ο Νικήτας, ο αδελφός του προαναφερθέντος Χασέ, ζήτησε από τον αυτοκράτορα το εξής: «Πρέπει να με ευεργετήσεις, διότι είμαι παλιός φίλος σου και έχω μόνον ένα αίτημα από τη μεγαλειότητά σου και είναι δίκαιο να εισακουσθώ». Απορώντας ο αυτοκράτωρ, ρώτησε με τη σειρά του ποιο ήταν αυτό το αίτημα και υποσχέθηκε ότι, όποιο και αν ήταν, θα το δεχόταν. Ο προαναφερθείς Νικήτας είπε: «Το αίτημά μου είναι να διορίσει η μεγαλειότητά σου το γιο μου κατεπάνω Μαρδαϊτών Ατταλείας». Ο αυτοκράτωρ πείστηκε να ικανοποιήσει το αίτημά του και, με την ευκαιρία μιας επίσημης τελετής, εισήγαγε στην αίθουσα του Χρυσοτρικλίνου το γιο του πρωτοσπαθαρίου Νικήτα, το σπαθαροκανδιδάτο Αβέρκιο, τον οποίο και διόρισε κατεπάνω Μαρδαϊτών Ατταλείας, όπως ακριβώς και ο μακαριότατος αυτοκράτωρ Λέων είχε στο παρελθόν διορίσει το Σταυράκιο τον Πλατύ. Σύμφωνα λοιπόν με την πατροπαράδοτη συνήθεια που έχει επικρατήσει από παλιά, όπως ειπώθηκε και στην αρχή, ο κατεπάνω Μαρδαϊτών διορίζεται από τον αυτοκράτορα.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 654, 1-3:
Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν. Μαρδαΐται, στρατὸς σὺν ἀρχόντων δπζ΄, καὶ κατὰ προσθήκην ἕτεροι ,α· ὁμοῦ επζ΄.
[Για τους Μαρδαΐτες: Μαρδαΐτες στρατιώτες και αξιωματικοί 4.087, επιπλέον άλλοι 1.000, σύνολο 5.087.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 655, 4-8:
Διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς Δύσεως. Στρατὸς συνάρχοντες δπζ΄. ρόγα κεντηνάρια δ΄, λίτραι ξστ: λβ΄. καὶ ἡ προσθήκη ἀνδρῶν ,α ἀνά: η΄, γινόμενον ρ α΄, λίτραι ια΄: η΄. ὁμοῦ τὸ πᾶν διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς δύσεως ρόγα κεντηνάρια ε΄ λίτραι οζ΄: μβ΄.
[Για τους Μαρδαΐτες της Δύσεως: Στρατιώτες και αξιωματικοί 4.087. Οι μισθοί τους είναι τέσσερα κεντηνάρια, 66 λίτρες και 32 χρυσά νομίσματα. Και οι επιπλέον 1.000 άνδρες, ανά οκτώ χρυσά νομίσματα έκαστος, μας κάνει ένα κεντηνάριο, 11 λίτρες και οκτώ χρυσά νομίσματα. Σύνολο μισθών για τους Μαρδαΐτες της δύσεως πέντε κεντηνάρια, 77 λίτρες και 42 χρυσά νομίσματα.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 656, 10-12:
διὰ τῶν Μαρδαϊτῶν τῆς δύσεως τουρμαρχῶν γ΄ ἀνά: λστ΄, δρουγγαρίων μβ΄ ἀνά: ιβ΄, κομήτων μβ΄ ἀνά: στ΄, στρατιωτῶν ,ε ἀνά: δ΄.
[Για τους Μαρδαΐτες της Δύσεως: Τρεις τουρμάρχες ανά 36 χρυσά νομίσματα έκαστος, 42 δρουγγάριοι ανά 12 χρυσά νομίσματα έκαστος, 42 κόμητες ανά έξι χρυσά νομίσματα έκαστος, 5.000 στρατιώτες ανά τέσσερα χρυσά νομίσματα έκαστος.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 656, 18-657, 7:
ἰστέον, ὅτι ἐδέξατο ὁ στρατηγὸς τῶν Κιβυρραιωτῶν καὶ ὁ κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλίας, ἵνα ὁ μὲν στρατηγὸς εὐτρεπίσῃ χελάνδια δύο ἀπὸ τῶν οὐσιῶν τῶν τουρμαρχῶν, ὁ δὲ κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν εὐτρεπίσῃ γαλαίας, καὶ διὰ Μαρτίου μηνὸς ἀποστείλωσι αὐτὰ εἰς Συρίαν, ἵνα περὶ πάντων τῶν ἐκεῖσε μελετωμένων καὶ πραττομένων ἐνέγκωσιν ἀπόκρισιν καὶ ἀληθὲς μανδάτον.
[Πρέπει να γνωρίζεις ότι έλαβαν εντολή ο στρατηγός του θέματος των Κιβυρραιωτών και ο κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας, ο μεν στρατηγός να ετοιμάσει δύο χελάνδια από τις μονάδες που βρίσκονται υπό τις διαταγές των τουρμαρχών, ο δε κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας να ετοιμάσει γαλέες, και κατά τη διάρκεια του Μαρτίου να στείλουν τα πλοία αυτά στη Συρία, για να φέρουν πίσω σαφείς και ακριβείς πληροφορίες για όλα τα εκεί σχέδια και ενέργειες.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 660, 7-12:
ἰστέον, ὅτι ἐδέξατο ὅ τε Κιβυρραιώτης καὶ ὁ κατεπάνω τῶν Μαρδαϊτῶν Ἀτταλίας καὶ ὁ Λέων τοῦ Συμβατίκη, ἵνα ἔχωσιν ἀσφάλειαν καὶ ἀκρίβειαν, καὶ μὴ παραχωρῶσίν τινα τῶν ἀγνωρίστων πρὸς Συρίαν ἀπελθεῖν, καὶ δι’ αὐτῶν ἀποκομισθῆναι εἰς Συρίας τὰ ἀπὸ Ῥωμανίας μανδάτα.
[Πρέπει να γνωρίζεις ότι έλαβαν εντολή και ο στρατηγός του θέματος των Κιβυρραιωτών και ο κατεπάνω των Μαρδαϊτών Ατταλείας και ο Λέων, ο γιος του Συμβατίκη, να εφαρμόσουν αυστηρά μέτρα ασφαλείας και να μην επιτρέπουν σε κανέναν άγνωστο να μεταβεί στη Συρία, μήπως από αυτόν διαρρεύσουν πληροφορίες για τα τεκταινόμενα στη βυζαντινή επικράτεια.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 662, 16-17:
οἱ ναύκληροι τῶν γαλεῶν ἀνά: δ΄, ὁ λαὸς τῶν γαλεῶν, ἤτοι οἱ Μαρδαΐται, ἀνά: γ΄.
[Οι κυβερνήτες των γαλεών ανά τέσσερα χρυσά νομίσματα έκαστος. Τα πληρώματα των γαλεών, δηλαδή οι Μαρδαΐτες, ανά τρία χρυσά νομίσματα.]
Κωνσταντῖνος Πορφυρογέννητος, Ἔκθεσις τῆς βασιλείου τάξεως, στο Reiske, I.I. (επιμ.), Constantini Porphyrogeniti De cerimoniis aulae byzantinae (Bonn 1829), 665, 19-21:
ἀπὸ τῶν Μαρδαϊτῶν τῶν τῆς Δύσεως θεμάτων, Νικοπόλεως, Πελοποννήσου, Κεφαλληνίας ἄνδρες, γ΄.
[Από τους Μαρδαΐτες των δυτικών θεμάτων, αυτών της Νικοπόλεως, της Πελοποννήσου και της Κεφαλληνίας, 3.00 άνδρες.]
Συνεχιστές Θεοφάνους, στο Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus (Bonn 1838), 304, 23-305, 3:
Ἐν τούτῳ δὲ καὶ αὐτὸς τὸ λεῖπον τῆς στρατείας ἀπὸ τῶν κατὰ Πελοπόννησον στρατιωτῶν καὶ Μαρδαϊτῶν ἀναπληρώσας, καὶ τὸν στρατηγὸν συνεργὸν προσλαβόμενος, πρὸς ἐπίθεσιν εὐτρεπίζεται.
[Στο μεταξύ και αυτός, συμπληρώνοντας τα κενά του εκστρατευτικού του σώματος με στρατιώτες που βρίσκονταν στην Πελοπόννησο και Μαρδαΐτες, πήρε μαζί του ως συνεργάτη το στρατηγό του θέματος Πελοποννήσου και ετοιμάστηκε για επίθεση.]
Συνεχιστές Θεοφάνους, στο Bekker, I. (επιμ.), Theophanes Continuatus (Bonn 1838), 311, 23-305, 3:
διαπιστοῦντος δ’ οὖν ὅμως αὐτοῦ, μετὰ δεκάτην ἡμέραν τινὲς τῶν διαδράντων τὸν ὄλεθρον, ἀπὸ τῶν κατὰ Πελοπόννησον Μαρδαϊτῶν καὶ Ταξάτων τυγχάνοντες, αὐτάγγελοι τῶν ὀλεθρίων διηγημάτων γεγόνασιν.
[Ενώ όμως αυτός δυσπιστούσε ακόμη, μετά δέκα ημέρες έφτασαν ορισμένοι που είχαν γλιτώσει από την καταστροφή, οι οποίοι τύχαινε να είναι από τους Μαρδαΐτες της Πελοποννήσου και τη φρουρά της και οι οποίοι ανήγγειλαν οι ίδιοι τα καταστροφικά γεγονότα.]